پرسش: آیا کسانی که وارد جهنم میشوند، برای همیشه در جهنم خواهند ماند؟ آیا درآخرت مرگی وجود دارد؟
پاسخ: الف) همه کسانی که وارد جهنم میشوند برای همیشه در جهنم نخواهند بود و تنها عده خاصی مانند کافران برای همیشه در جهنم خواهند بود، (ر.ک: مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج ۶، ص ۴۸۳، دار الکتب الاسلامیه) . ب) در مورد کسانی که برای همیشه در جهنم خواهند بود این پرسش مطرح میشود که چگونه گناه محدود، کیفر و مجازات نامحدود خواهد داشت که این پرسش تحت عنوان “خلود” یا “جاودانگی عذاب” معروف است. مجازاتها بر سه گونهاند: ۱. مجازات قراردادی، ۲. مجازاتی که با گناه رابطه تکوینی و طبیعی دارد، ۳. مجازاتی که تجسم خود گناه است. مجازاتهای اخروی، هیچ کدام از خواصّ و فواید مجازاتهای قراردادی (مانند تنبیه، عبرت، تربیت و…) را ندارد؛ زیرا آخرت جای عمل نیست، بلکه جای حساب است. پس مجازاتهای اخروی یا رابطه تکوینی با گناه دارد که پارهای از آیات و روایات بر این مطلب دلالت دارند؛ مانند کلام امام علی(ع) که میفرمایند: “عمل صالح کشت آخرت است”، (نهج البلاغه، خطبه ۲۲) . در این گونه مجازاتها، تناسب بین عمل و نتیجه، از لحاظ کمی شرط نیست؛ مانند یک لحظه غفلت در رانندگی که نقص عضو همیشگی به دنبال خواهد داشت. و یا این که مجازاتهای اخروی، تجسّم خود گناه است که پارهای دیگر از آیات و روایات بر این حقیقت تأکید دارند. جواب دوّم: امام صادق(ع) در جواب پرسشی درباره خلود در بهشت و جهنّم میفرمایند: علت همیشه بودن دوزخیان در دوزخ، این است که تصمیم آنان این بوده که هر گاه در دنیا جاودانه بمانند، خدا را نافرمانی کنند و جهت همیشه بودن بهشتیان در بهشت نیز این است که تصمیم آنان این بوده که هرگاه در این دنیا جاودانه بمانند، اطاعت خدا کنند. پس تصمیمهای این دو گروه، آنان را بهشتی دائم و دوزخی همیشگی کرده است، (بحارالانوار، ج ۸، ص ۳۴۷) . ج) طبق آیات و روایات – از جمله آیات و روایات خلود – در عالم آخرت مرگی وجود ندارد. زیرا سنخ قوانین آن عالم با این عالم متفاوت و به کلی دیگر است، (ر.ک: به سوی جهان ابدی، قربانی، زینالعابدین، صص ۴۳۱ – ۴۱۲) .
