خشم بچه‌ها را کوچک نشمارید

خشم حالت برانگیختگی و هیجان شدید در هنگام روبه رو شدن با محرک‌های نامناسب محیطی است و احساسی است که همه بچه‌ها به نوعی آن را تجربه می‌کنند.

خشم بخشی از زندگی ماست و باید به بچه‌ها آموخت که چگونه با خشم خود کنار بیایند، برخی اوقات کودکان احساساتشان را از طریق رفتار بروز می‌دهند. زیرا این تنها روشی است که از طریق آن می‌توانند آنچه را احساس می‌کنند، بیان کنند.

حس خشم، سرخوردگی و بلاتکلیفی درباره چیزی، یا احساس گناه و شرم، می‌تواند موجب اشباع احساسات فرزندان یا خستگی و ناخوشی فیزیکی آنان شود و یا به طغیان احساسی یا رفتاری آنها بینجامد.

شیوه‌های برخورد والدین

والدین در برابر خشم و پرخاشگری کودکان به شیوه‌های متفاوت رفتار می‌کنند.

۱- درصد بیشتری از والدین در مقابل پرخاشگری کودکان خشمگین می‌شوند.

۲- بعضی از والدین در مقابل پرخاشگری کودکان سکوت می‌کنند و اصلاً واکنشی نشان نمی‌دهند.

۳- بعضی از والدین در مقابل پرخاشگری کودکان رفتار منطقی و مناسب با استفاده از اصول روانشناسی و تربیت کودک نشان می‌دهند.

ویژگی‌های کودکان پرخاشگر

* کودکان پرخاشگر ایجاد مزاحمت می‌کنند و حالت دفاعی به خود می‌گیرند.

* دیگران را مدام سرزنش می‌کنند.

* نظم و انضباط ندارند.

* با والدین رابطه خوبی ندارند.

* از مدرسه و معلم خاطره خوشی ندارند.

* از بازگو کردن احساسات خود علیه والدین وحشت دارند.

* محبت کافی از والدین دریافت نمی‌کنند.

* والدین پرخاشگری دارند.

* والدین، تمام خواسته‌های کودک را بدون چون و چرا برآورده می‌کنند.

* تحریک پذیر هستند.

* زودرنج و کج خلق هستند.

* اضطراب و افسردگی دارند.

* متعلق به خانواده‌های آشفته و از هم گسیخته‌اند.

* مهارت‌های ارتباطی و هیجانی ندارند.

* از فقر اقتصادی و فقر فرهنگی رنج می‌برند.

ریشه‌های پرخاشگری

از علل و ریشه‌های پرخاشگری کودکان می‌توان به این عوامل اشاره کرد:

۱- عوامل ارثی و مسائل فیزیولوژیک

۲- عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی

۳- عوامل خانوادگی

۴- عوامل روانی و اعتقادی

نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که عواملی مانند ناکامی، ناامیدی، تهدید، مورد توجه واقع نشدن، انتظارات بیش از حد از دیگران، خستگی و یکنواخت بودن محیط زندگی و کار و اضطراب و استرس موجب پرخاشگری می‌شود. همچنین نداشتن برنامه ریزی، حمله فیزیکی، طرد شدن و اصرار و پافشاری برای انجام کار نیز در بروز پرخاشگری تأثیرگذار است.

والدین چه می‌توانند بکنند

کنترل احساس خشم یکی از مهارت‌های زندگی است. والدین و بزرگ‌ترها می‌توانند نحوه مقابله با خشم و پرخاشگری را به کودکان آموزش دهند. والدین باید به کودکان بیاموزند که چگونه با خشم خود به روش مفید و مؤثر برخورد کنند و در موقعیت‌های مختلف چگونه از مهارت‌های زندگی استفاده کنند تا زندگی بهتر و سالم‌تری داشته باشد.

ابزار و روش‌هایی که برای کنترل و اداره خشم و پرخاشگری مورد استفاده قرار می‌گیرد شامل چهار دسته کلی است:

۱- ابزار بدنی

۲- ابزار فکری

۳- ابزار روانشناختی

۴- ابزار اعتقادی

ابزار بدنی

آن دسته از روش‌هایی است که ما از آنها برای آرام کردن خود استفاده می‌کنیم. مانند دراز کشیدن، شل کردن عضلات بدن و نوازش کردن.

ابزار فکری

می‌توانیم از فکر برای تعدیل خشم خود استفاده کنیم. شوخی کردن و معطوف کردن افکار به سمت موضوعات جذاب و خوشایند از جمله این راهکارهاست.

ابزار روانشناختی

برای تعدیل خشم می‌توان از شیوه‌های روانشناختی بهره گرفت مانند. بازسازی شناختی که شامل مسأله گشایی، رفتاردرمانی و روانکاوی است.

نتایج و پیامدهای خشم

افزایش قند خون، ضربان قلب و فشار خون، سردرد، افزایش ناراحتی‌های معده، ناراحتی‌های گوارشی، مشکلات بین فردی و مشکلات پوستی، همچنین افزایش جنایت و خودکشی از جمله پیامدهای خشم است.

توصیه‌های درمانی برای مقابله با خشم کودکان

استفاده از روش آرمیدگی

روش‌های ساده آرمیدگی مثل تنفس عمیق و آرام سازی ذهن می‌توانند به شما در کاهش احساس عصبانیت کمک کنند.

بازسازی شناختی

منظور از بازسازی شناختی این است که هر فردی به راحتی می‌تواند افکارش را تغییر دهد. مردم عصبانی تمایل دارند که با صدای بلند حرف بزنند و ناسزا بگویند، جیغ بکشند، وسایل بشکنند، اشیا پرتاب کنند یا داد بزنند. می‌توان با جایگزین کردن افکار و اعمال مثبت و منطقی، خشم خود را کنترل کرد.

ورزش

ورزش بخصوص در فضای باز، نه تنها سلامت جسمی را بهبود می‌بخشد، بلکه به تسکین اعصاب و سلامت روانی نیز کمک می‌کند. ورزش مداوم موجب سلامت قلب و عروق، کاهش چربی بدن، زیباسازی شکل بدن، از بین بردن غم و افسردگی و اضطراب، افزایش عزت نفس و شادی و سرزندگی می‌شود.

افزایش شوخ طبعی

«خنده بر هر درد بی درمان دواست.» شوخ طبعی از طرق مختلفی موجب کاهش خشم و پرخاشگری می‌شود. در مورد مزیت خنده درمانی در مقاله‌های بعدی به صورت مفصل بحث خواهیم کرد.

آموزش اجتناب

اگر هنگام ورود به اتاق کودکتان، بی نظمی اتاق موجب عصبی شدن شما می‌شود، در اتاق او را ببندید. وقتی می‌بینید دیدن یک فرد باعث خشم شما می‌شود، از دیدن او اجتناب کنید. وقتی بعضی مکان‌ها موجب پرخاشگری و خشم شما می‌شود، از رفتن به آن محیط اجتناب کنید.

تغییر محیط

بعضی اوقات، عوامل محیطی ـ اجتماعی محرک خشم و ناراحتی ما می‌شوند. در این گونه موارد یگانه راه برای حل مشکل، تغییر محیط است.

افزایش مهارت‌های ارتباطی

مردم عصبانی تمایل دارند که زود به نتیجه برسند. بعضی از مردم همیشه از دیگران انتقاد می‌کنند. بعضی از آنان پشت سر دیگران غیبت می‌کنند. بعضی از مردم نحوه ارتباط برقرار کردن را نمی‌دانند و موقعیت و جایگاه افراد را نمی‌شناسند.

بهترین راه برای بهبود شرایط این افراد، افزایش مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی است. از این طریق می‌توان خشم خود را کنترل کرد.

توصیه‌هایی برای کاهش خشم کودکان

۱- به کودکان بیاموزیم که چگونه خود را آرام کنند. می‌توان به کودک آموزش داد که در موقع خشم به موسیقی گوش بدهد، نقاشی بکشد یا دوش بگیرد.

۲- چگونگی برقراری ارتباط و بیان و انتقال احساس را به کودکمان بیاموزیم.

۳- مهارت‌های حل مسأله را به کودکمان بیاموزیم. کودک باید راه‌های برخورد با مشکلاتی را که با آنها مواجه می‌شود، بیاموزد.

۴- شوخ طبعی را به کودکان بیاموزیم.

۵- به بچه‌ها توضیح دهیم که هنگام خشم چه کارهایی را می‌توانند انجام دهند و چه کارهایی را نمی‌توانند انجام دهند.

۶- می‌توانیم بچه‌ها را تشویق کنیم تا احساس خشمشان یا احساسات درونی خود را بنویسند.

۷- در هنگام خشم کودک رفتار خودتان را مثال نزنید، بلکه درباره احساسات او صحبت کنید.

۸- خشم کودک را کوچک، حقیر و مسخره جلوه ندهید. در لحظه خشم کودک نخندید و از گفتن جملاتی مانند «مرد به این بزرگی خجالت داره» یا «وقتی عصبانی هستی چقدر زشت می‌شوی»، بپرهیزید.

۹- سخنرانی و نصیحت نکنید.

۱۰- او را با کودکان دیگر مقایسه نکنید.