انسان نیز که یکى از اجزاى جهان و تکامل اختصاصى وى از راه شعور و علم است،شتابان به سوى خداى خود در حرکت مى باشد و روزى که حرکت خود را به آخر رسانید حقانیت و یگانگى خداى بیگانه را عیانا مشاهده خواهد نمود. او خواهد دید که قدرت و ملک و هر صفت کمال در انحصار ذات مقدس خداوندى است و از همین راه حقیقت هر شىء چنانکه هست بر وى مکشوف خواهد شد.
این نخستین منزل از جهان ابدیت است، اگر انسان به واسطه ایمان و عمل صالح در این جهان ارتباط و اتصال و الفت و انس با خدا و نزدیکان او داشته باشد با سعادتى که هرگز به وصف نمى آید در جوار خداى پاک و صحبت پاکان عالم بالا بسر مى برد و اگر به واسطه دلبستگى و پایبندى به زندگى این جهان و لذایذ گذران و بى پایه آن از عالم بالا بریده و انس و الفتى به خداى پاک و پاکان درگاهش نداشته باشد گرفتار عذابى دردناک و بدبختى ابدى خواهد شد.درست است که اعمال نیک و بد انسان در این نشاه گذران است و از میان مى رود ولى صور اعمال نیک و بد در باطن انسان مستقر مى شود و هر جا برود همراه اوست و سرمایه زندگى شیرین یا تلخ آینده او مى باشد.مطالب گذشته را مى توان از آیات ذیل استفاده نمود،خداى متعال مى فرماید:
ان الى ربک الرجعى (۴)
«برگشت مطلقا به سوى خداى توست»
و مى فرماید: الا الى الله تصیر الامور (۵)
«آگاه باشید همه امور به سوى خدا برمى گردد.»
و مى فرماید: و الامر یومئذ لله (۶)
«امروز امر یکسره از آن خداست»
یا ایتها النفس المطمئنه ارجعى الى ربک راضیه مرضیه فادخلى فى عبادى و ادخلى جنتى (۷)
«اى نفس که اطمینان و آرامش یافته اى (با یاد خدا) به سوى خداى خود برگرد، در حالى که خشنودى و از تو خشنود شده ، پس داخل شو در میان بندگان من و داخل شو در بهشت من»
و در حکایت خطابى که روز قیامت به بعضى از افراد بشر مى شود مى فرماید:
لقد کنت فى غفله من هذا فکشفنا عنک غطاءک فبصرک الیوم حدید (۸) «تو از اینها که مشاهده مى کنى در غفلت بوده اى اینک پرده را از پیش چشم تو برداشتیم و در نتیجه چشم تو امروز تیزبین است.»
در مورد تاویل قرآن کریم (حقایقى که قرآن کریم از آنها سرچشمه مى گیرد) مى فرماید:
هل ینظرون الا تاویله یوم یاتى تاویلهیقول الذین نسوه من قبل قد جاءت رسل ربنا بالحق فهل لنا من شفعاء فیشفعوا لنا او نرد فنعمل غیر الذى کنا نعمل قد خسروا انفسهم و ضل عنهم ما کانوا یفترون (۹)
«آیا کسانى که قرآن را نمى پذیرند، جز تاویل آن چیزى را منتظرند روزى که تاویلش مشهود مى شود ، کسانى که قبلا آن را فراموش کرده اند خواهند گفت: پیغمبران خداى ما،به حق آمدند پس آیا براى ما نیز شفاعت کنندگانى هستند که براى ما شفاعت کنند یا اینکه برگردانده شویم (به دنیا) و عملى غیر از آن عمل که انجام مى دادیم،انجام دهیم؟ اینان نفس هاى خود را زیان کردند و افترایى که مى بستند گم نمودند.»و مى فرماید: یومئذ یوفیهم الله دینهم الحق و یعلمون ان الله هو الحق المبین (۱۰)
«در چنین روزى خدا پاداش واقعى ایشان را مى دهد و مى دانند که خدا واقعیتى آشکار و بى پرده است و بس»
و مى فرماید: یا ایها الانسان انک کادح الى ربک کدحا فملاقیه (۱۱)
«اى انسان تو با رنج به سوى خداى خود در کوشش مى باشى پس او را ملاقات خواهى کرد.»
و مى فرماید: من کان یرجوا لقاء الله فان اجل الله لآت (۱۲)
«هر که ملاقات خدا را امیدوار باشد موقعى را که خدابراى ملاقات مقرر فرموده خواهد آمد.»
و مى فرماید: فمن کان یرجوا لقاء ربه فلیعمل عملا صالحا و لا یشرک بعباده ربه احدا (۱۳) «پس هر که به ملاقت خداى خود امیدوار باشد باید عمل صالح (کار سزاوار) بکند و در پرستش خداى خود کسى را شریک ننماید.»
و مى فرماید: یا ایتها النفس المطمئنه ارجعى الى ربک راضیه مرضیه فادخلى فى عبادى و ادخلى جنتى (۱۴)
و مى فرماید: فاذا جاءت الطامه الکبرى یوم یتذکر الانسان ما سعى و برزت الجحیم لمن یرى فاما من طغى و آثار الحیوه الدنیا فان الجحیم هى الماوى و اما من خاف مقام ربه و نهى النفس عن الهوى فان الجنه هى الماوى (۱۵)
«وقتى که بزرگترین داهیه (روز رستاخیز) رسید روزى که انسان هر گونه تلاش و کوشش خود را به یاد مى آورد و آتشى که براى عذاب روشن شده آشکار گردید، (مردم دو گروه مى شوند) اما کسى که طغیان نموده و زندگى دنیا را براى خود انتخاب نمود ، آتش نامبرده جایگاه اوست و اما کسى که از مقام خداى خود ترسیده و نفس خود را از هواى دلخواه ناپسند نهى کرد،بهشت جایگاه اوست و بس.»و در بیان هویت جزاى اعمال مى فرماید: یا ایها الذین کفروا لا تعتذروا الیوم انما تجزون ما کنتم تعملون (۱۶)
«اى کسانى که کافر شدید اعتذار مجویید ، امروز (روز رستاخیز) جزایى که به شما داده مى شود همان خود اعمالى است که انجام مى دادید.»
استمرار و توالى آفرینش :
این جهان آفرینش که مشهود ماست، عمر بى پایان ندارد و روزى خواهد رسید که بساط این جهان و جهانیان برچیده شود چنانکه قرآن همین معنا را تایید مى کند،خداى متعال مى فرماید:
ما خلقنا السموات و الارض و ما بینهما الا بالحق و اجل مسمى (۱۷)
«نیافریدم آسمانها و زمین و آنچه را که در میان آنهاست مگر بحق و اجل معین (براى مدت محدود و معینى که نام برده شده است)»
و آیا پیش از پیدایش این جهان فعلى و نسل موجود انسانى ،جهان دیگرى آفریده شده و انسانى بوده است؟ آیا پس از بر چیده شدن بساط جهان و جهانیان که قرآن کریم نیز از آن خبر مى دهد، جهان دیگرى به وجود خواهد آمد و انسانى آفریده خواهد شد، پرسشهایى است که پاسخ صریح آنها را در قرآن کریم نمى توان یافت، جز اشاراتى، ولى در روایاتى که از ائمه اهل بیت نقل شده ، به این پرسشها پاسخ مثبت داده شده است (۱۸)
۵-سوره شورى ، آیه ۵۳
6-سوره انفطار ، آیه ۱۹
7-سوره فجر ، آیه ۲۷-۳۰
8-سوره ق ، آیه ۲۲
9-سوره اعراف ، آیه ۵۳
10-سوره نور ، آیه ۲۵
11-سوره انشقاق ، آیه ۶
12-سوره عنکبوت ، آیه ۵
13-سوره کهف ، آیه ۱۱۰
14-سوره فجر ، آیه ۲۷-۳۰
15-سوره نازعات ، آیه ۳۴-۴۱
16-سوره تحریم ، آیه ۷
17-سوره احقاف ، آیه ۳
18-بحار چاپ کمپانى ، ج ۱۴، ص ۷۹
