زالزالک

من بچه ی زال ، زالزالک هستم . در فارس به من کیل – در اصفهان به من کویچ – در تنکابن و مازندران ، کرجیل می گویند. در کتب گیاه شناسی قدیم ، لقب من زعرور بود و اکنون به زالزالک معروف شده ام ، و این نام جدید از موقعی روی من گذاشته شد که فروشندگان دوره گرد، مرا بچه ی زال تصور کردند. در فارسی به میوه درخت سدر بستانی ((کنار)) و به نوع کوهی آن زال می گویند. و چون میوه های ما به هم شباهت دارند، و عده ای مرا بچه زال و زالزالک صدا کرده اند، ما دو میوه شبیه به هم بوده ، و در خواص یکسان می باشیم . ولی هیچگاه با هم نسبت نداریم .
من یک میوه ی ایرانی هستم ، ولی از قدیم علاوه بر ایران ، در قسمت های معتدل اروپا و آسیا مرا کاشته اند.
در ایران فقط از میوه ی من استفاده می کنند، ولی در اروپا از گل من که مصرف داروسازی دارد، بیشتر بهره برداری کرده ، و مجال میوه شدن را به نمی دهند. میوه من پیشقراول پاییز است ، در آخرین روزهای فصل تابستان به بازار می آیم و برادر بزرگ تر من ازگیل ، کمی دیرتر می رسد.
در کشاورزی معمولا از تنه ی درخت های ما دو برادر به عنوان پایه برای پیوند میوه های شاداب استفاده می کنند، و بهترین نوع به اصفهان در نتیجه ی پیوند با درخت من به عمل می آید، میوه من و ازگیل هر دو خنک بوده ، و دارای مقدار زیادی تانن هستیم . در اثر پیوند، خوب رسیده و شیرین می شویم . مرهم سینه و برطرف کننده التهاب معده و صفرا می باشیم ، میوه نارس و غیر پیوندی ما دارای طعم گس بوده ، رطوبت معده را جمع و اسهال را درمان می نماید.
در ایران ما را موقعی از درخت می کنند که کامل رسیده و شاداب باشیم ، ولی فرنگی ها میوه ی ازگیل را کال چیده ، روی کاه انبار می کنند و موقعی که در اثر ماندن رسید، و رنگ آن قهوه ای شد، جهت فروش به بازار می آورند. از نظر غذاشناسی کار ایرانیان پسندیده تر می باشد. میوه ی ما دارای ویتامین های آ – و ث و جوهر لیمو است و برای مبتلایان به ورم روده ی بزرگ زیاد تجویز و توصیه شده ایم – برای تقویت قلب و کم خونی و سل اثر نیکویی دارم .
رنگ زرد و صورتی میوه من ، همانند جوهر زردک است ، و در بدن تبدیل به ویتامین ((آ)) می شود.
گل من کمی معطر است ، و برای مصرف داروسازی آن را قبل از آنکه غنچه آن کاملا باز شود، می چینند. دارای عوامل مهم شیمیایی است و ترکیباتی که از آن استخراج می شود، در طب جدید و داروسازی مصرف فراوان دارد. این گل ضد تشنج بوده ، و حرکات نامنظم قلب را تنظیم می کند. یک داروی مفید و خصوصی بر ضد تپش قلب و ضربان شدید آن است – مقدار خوراک آن به صورت کوبیده ۲ تا چهار گرم گوگرد آن است و به طور تنتور سی قطره تا هفتاد قطره در شبانه روز می باشد، و عصاره ی مایع آن بیست قطره در ۲۴ ساعت داده می شود.میوه من مقوی معده بود، اشتها را زیاد می کند. جهت رفع اسهال و قطره قطره آمدن پیشاب ، توصیه شده است . نوشیدن شربت من با شکر جهت سردرد شدید نافع است ، ضماد گوشت میوه من جهت اورام سخت و باد سرخ تجویز می شود – نوع کوهی من کوچکتر از بستانی و قابض تر از سنجد بوده ، از قی و خونریزی معدی جلوگیری می کند. در بجنورد به من دولانا گویند.