عدم تمرکز چیست؟
مشکل عدم تمرکز برای اکثر افراد یک اتفاق طبیعی و دوره‌ای است. خستگی و استرس عاطفی می‌تواند در بیشتر افراد مشکلات تمرکز ایجاد کند. تغییرات هورمونی نیز می‌تواند بر نحوه تفکر و تمرکز ما تأثیر بگذارد. اگر عدم تمرکز به شکلی حاد و دنباله‌دار تکرار شود، مشخصه مشکلات جسمی و روحی است که نیازمند مداخله درمان‌گر خواهد بود. متأسفانه گاهی این اختلال درست تشخیص داده نمی‌شود و دیگران تصور می‌کنند فرد مبتلا به این اختلال، حواس‌پرت و گیج است و یا به مسائل اطراف خود اهمیت نمی‌دهد. این تصورات اشتباه و عدم درک در فرد مبتلا باعث ایجاد احساس ناامیدی، خشم یا افسردگی می‌شود.
نشانه‌ها و علائم عدم تمرکز
ناتوانی در عدم تمرکز در افراد به اشکال متفاوتی ظاهر می شود. برخی از علائم عدم تمرکز که ممکن است فرد تجربه کند عبارتند از:
- ناتوانی در یادآوری اتفاقاتی که در گذشته نزدیک اتفاق افتاده
- ناتوانی در نشستن ثابت
- ناتوانی در تفکر واضح
- گم کردن مرتب وسایل یا مکان‌ها
- ناتوانی در تصمیم‌گیری
- ناتوانی در انجام کارهای پیچیده
- کمبود توجه
- تکرار اشتباهات سهل‌انگارانه
ممکن است، متوجه شوید که در ساعات خاصی از روز یا محیط‌های به‌خصوصی، تمرکز کردن برای شما دشوار است یا دیگران اظهار کنند که به نظر می‌رسد حواس‌پرت شده‌اید. همچنین به دلیل بی‌دقتی و عدم تمرکز، ممکن است، قرارها یا جلسات خود را از دست بدهید.
عوامل و علل عدم تمرکز حواس کدامند؟
بیماری عدم تمرکز می‌تواند دلایل متعددی از نظر روان‌شناختی، فیزیولوژیکی و محیطی داشته باشد. از جمله مواردی که می‌توان به آن اشاره کرد، شامل آسیب‌دیدگی بخشی از مغز، سردردهای شدید، درگیری با یک درد مزمن، افسردگی، اضطراب بالا، خاطرات دردناک و … می‌شود. در ادامه، به چند مورد از رایج‌ترین عوامل مانع تمرکز که منجر به عدم تمرکز در بزرگسالان می‌شود، می‌پردازیم:
- اختلالات خواب: کیفیت و مدت‌زمان خواب در هر جنبه از زندگی بسیار تأثیرگذار است. اختلالات خواب می‌تواند موجب مشکلات عدم تمرکز و حافظه در بزرگسالان و کمبود توجه در کودکان شود. خواب، بدن و ذهن را بازیابی می‌کند و بنابراین، کم‌خوابی اجازه نمی‌دهد ذهن عملکرد مناسبی داشته باشد. تنظیم الگوی خواب، می‌تواند یکی از بهترین روش‌های بهبود تمرکز در بزرگسالان و کودکان باشد.
- تکنولوژی روز: فناوری، امروز می‌تواند یکی از دلایل عدم تمرکز در بزرگسالان باشد. تمام صداهایی که ما دائماً به‌عنوان محرک خارجی می‌شنویم مانند اعلان‌های شبکه‌های اجتماعی، هشدارهای ساعت، صدای پیامک، صدای تماس‌ها و … تمرکز ما را به هم می‌زنند.پس از مدتی، حتی زمانی که در دفتر کار آرام و ساکت خود مشغول کار هستیم، عدم تمرکز را به صورت عادت تجربه می‌کنیم.
- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی که در بدن رخ می‌دهد، علائم مختلفی ایجاد می‌کند که مهمترین آن مشکلات خواب، گیجی، خستگی و افسردگی است که هر یک به تنهایی به عدم تمرکز ختم می‌شود.
- استرس: مغز ما به صورتی طراحی شده که در زمان خطر، آدرنالین ترشح می‌کند و بدن را در حالت استرس نگه می‌دارد. اگرچه، آدرنالین ابتدا انرژی بالا و تمرکز کامل ایجاد می‌کند اما اثر آن در مدت‌زمان کوتاهی از بین می‌رود و مغز در نتیجه استرس، هورمون کورتیزول ترشح می‌کند. به این ترتیب، تصمیم‌گیری صحیح، تمرکز و رسیدن به راه‌حل برای فرد آسان‌تر می‌شود. اما وجود مداوم کورتیزول در بدن، مکانیسم طبیعی قشر جلوی پیشانی مغز را مختل می‌کند و هنگامی که این قسمت مغز به خوبی کار نکند، باعث عدم تمرکز خواهد شد.
- داروهای شمیایی: محتوای شیمیایی برخی داروها می‌تواند تأثیرات شدیدی بر مغز بگذارد. میزان یا دفعات مصرف دارو و انتخاب داروی مناسب، از مواردی است که حتماً باید بادقت بررسی شود و تحت نظر پزشک باشد.
پرش افکار در کودکان و نوجوانان
پرش افکار، زمانی رخ می‌دهد که ذهن مدام درگیر افکار ناخواسته و سرزده می‌شود که پشت سرهم می‌آیند. این حالت، نه‌تنها در بزرگسالان که در کودکان و نوجوانان نیز بسیار رایج است و عملکرد آن‌ها در مدرسه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کنار زدن و کنترل این افکار دشوار است و به نظر می‌رسد این افکار مزاحم هستند که کودک را کنترل می‌کنند.
پیامدهای عدم تمرکز و پرش فکر
پرش افکار می‌تواند مانع از تمرکز و توجه شود، در خواب اختلال ایجاد کند و حتی موجب افسردگی و اضطراب گردد.
ممکن است باعث شود، در شغل خود عملکرد مناسبی نداشته باشید. حتی اگر عاشق شغلتان باشید، اگر نتوانید به خوبی روی آن تمرکز کنید قطعاً راندمان بالایی نخواهید داشت.
همچنین می‌تواند مانع اصلی یادگیری در کودکان باشد، چرا که حافظه کودک را دچار مشکل کرده و اجازه نمی‌دهد اطلاعاتی که دریافت می‌کند وارد حافظه بلند مدت او شود.
علاوه بر این، از دست دادن تمرکز و پرش افکار، باعث می‌شود در کارهای ساده روزمره دچار مشکل شوید. عدم تمرکز در مطالعه، یکی از این کارهاست. کودکان و بزرگسالانی که از پرش افکار و عدم تمرکز رنج می‌برند، اغلب هنگام مطالعه دچار مشکل می‌شوند و همین مشکل یکی دیگر از دلایلی است که یادگیری آن‌ها را مختل می‌کند.
درمان عدم تمرکز چیست؟
عدم تمرکز در بزرگسالان موضوعی است که به عنوان یک مشکل کوچک شروع می‌شود و با عمیق شدن، بسیاری از حوزه‌های زندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر در همان گام‌های اولیه، اقدامات مقدماتی برای مقابله با این مشکل انجام شود، سریع‌تر و مؤثرتر می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. در ادامه، چند تکنیک ساده برای افزایش تمرکز را معرفی می‌کنیم:
- تکنیک‌های تمرکز
مشابه هر مشکل ذهنی دیگر، روش‌های زیادی در مورد چگونگی بهبود تمرکز در کودکان و بزرگسالان وجود دارد، از جمله:
تمرین مغز: روش‌های زیادی وجود دارد که بدون توجه به سن شما به سلامت مغز کمک می‌کند. انجام تمرینات مغزی برای افزایش تمرکز، توجه و حافظه به شما کمک می کند تا با افزایش سن، مغز خود را همچنان فعال نگه‌دارید. حل کردن پازل، جدول، بازی با کلمات و برخی بازی‌های فکری می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند.
پیدا کردن تکنیک‌های شخصی: ساختار ذهنی و نیازهای هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال، مواردی که حواس فرد را پرت می‌کنند، ممکن است، با توجه به علایق او تغییر کند. به همین دلیل، افرادی که در تمرکز دچار مشکل هستند، باید نیازهای خود را به روشنی تعیین کنند و تکنیک‌هایی مخصوص به خود را پیدا کنند. از یک برنامه‌ریز استفاده کنید و برای کمک به سازماندهی برنامه‌های خود، چک‌لیست ایجاد کنید. یک برنامه برای خود بنویسید و سعی کنید منظم برنامه را دنبال کنید. وظایف خود را به مراحل کوچکتر تقسیم کنید و … برای یافتن این تکنیک‌ها می‌توانید از مشاوره‌های تخصصی کمک بگیرید.
- تغذیه سالم
مواد مغذی که به بدن می‌رسانیم برای سلامتی تمام اعضای بدن ما مهم هستند. ما تمام انرژی و مواد مورد نیاز خود را از این غذاها دریافت می‌کنیم. داشتن یک رژیم غذایی سالم هم برای داشتن ذهن سالم و هم برای از بین بردن عدم تمرکز در کودکان و بزرگسالان، از اهمیت بالایی برخوردار است. از تحریک بیش از حد مغز با مقدار زیاد کافئین یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا خودداری کنید.
- خواب کافی
همان‌طور که در بالا گفتیم، خواب یکی از مهمترین عوامل استراحت و شادابی ذهن است. ذهن برای گرفتن و ذخیره اطلاعات جدید به استراحت نیاز دارد. غلبه بر مشکلات خواب و خواب منظم موثرترین راه برای از بین بردن عدم تمرکز و توجه در بزرگسالان و کودکان است.
- ورزش کردن
محققان دریافتند که افزودن تمرینات بدنی به برنامه روزانه، نه‌تنها برای بدن شما مفید است. بلکه به مغز نیز کمک می‌کند افکار مزاحم را نادیده بگیرد. در یک مطالعه مشاهده شد دانش‌آموزانی که ورزش متوسط دارند در مقایسه با دیگران، تمرکز بسیار بهتری داشتند.
- داروهای تجویزی
داروهای مخصوص تمرکز، باید تحت نظر پزشک مصرف شود. استفاده از داروها بدون اطلاع از عوارض احتمالی آن می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند. حتی در مواردی دوز نامناسب می‌تواند منجر به تشدید عدم تمرکز شود. فقط داروهایی که در دوز مناسب و برای هدف مناسب استفاده می‌شوند می‌توانند به بهبود عدم تمرکز و توجه در بزرگسالان کمک کنند.
