فلسفه ی سرپرستی شوهر بر خانواده

خانواده به عنوان اولین و بنیادی ترین تشکل در جامعه ، به مسئول و سرپرست نیاز دارد . هر تشکل و اجتماعی که مقام مسئول یا سرپرست نداشته باشد ، به نابسامانی و هرج و مرج کشیده می شود . اینک باید بررسی کرد که مسئولیت و ریاست خانواده بر عهده ی کدامیک از ارکان خانه مرد یا زن و یا هر دو گذاشته شود ؟
 
بی تردید رهبری و سرپرستی دسته جمعی ، که زن و مرد با هم آن را بر عهده بگیرند مفهومی ندارد ، بلکه در واقع به معنای فقدان مسئول و سرپرست است و به تجربه ثابت شده است که وجود دو سرپرست در یک سازمان ، از نداشتن رئیس زیان بخش تر است و کشوری که دو فرمان روای مستقل دارد ، همیشه هرج و مرج و بی نظمی در آن حکم فرماست ؛ بنابر این ، راه اول صحیح نیست و باید مسئولیت امور خانواده را به عهده ی مرد یا زن گذاشت . از آن جهت که مرد از نظر ساختمان جسمی و روحی برای پذیرش چنین مسئولیت خطیری ، آمادگی بیشتری دارد ، این مسئولیت بر عهده ی او گذاشته شده است .
 
مؤید این نظریه تصدیق دانشمندان و کارشناسان با تجربه است که می گویند ؛ زن از نظر عواطف ، بر مرد برتری دارد و مرد از نظر فکر و اندیشه . چون در اداره ی امور بر نیروی تعقل و تفکر احتیاج بیشتری است ، عقل سلیم حکم می کند که بار سنگین و پر مسئولیت اداره ی خانواده بر عهده ی مرد باشد .
 
قرآن نیز تصریح می کند که مقام سرپرستی باید به مرد داده شود . این موقعیت به دلیل وجود خصوصیاتی در مرد است ؛ مانند ترجیح قدرت تفکر او بر نیروی عاطفه و احساسات که زن از نیروی عواطف بیشتری بهره مند است و نیز داشتن بنیه و نیروی جسمی بیشتر ، که با قدرت تفکر بتواند بیندیشد و طرح و نقشه بریزد و با توان بدنی و جسمی بتواند از حریم خانواده دفاع کند .
 
سرپرستی شوهر در مسائلی که به اداره ی خانواده مربوط است ، هم شرعی است و هم قانونی . بر اساس قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران ، پس از انعقاد قرارداد نکاح ، هر یک از زوجین حقوق و تکالیفی در برابر یک دیگر پیدا خواهند نمود .
 
ماده ی ۱۱۰۵ به صراحت ، مسئولیت خانواده را از ویژگی ها و مسئولیت های شوهر بیان کرده است .
 قرآن کریم نیز به صراحت ، سرپرستی خانواده را از خصایص شوهر دانسته است :
 
الرجال قوامون علی النساء بما فضل الله بعضهم علی بعض و بما انفقوا من اموالهم
 مردان سرپرست زنان هستند ، به جهت برتری هایی که خداوند برای بعضی نسبت به بعضی دیگر قرار داده است و به سبب نفقه ای که از اموالشان بر زنان می پردازند .
 
خداوند متعال در آیه ی فوق ، حق ریاست و سرپرستی و تدبیر امور خانواده را به دلیل برتری های طبیعی جنس مرد ، به او سپرده ( و به معنایی هم قائم بودن (قوامون ) و تکیه گاه بودن مرد برای زن ) و در مقابل ، مرد مکلف شده است که مخارج و هزینه ی زندگی مشترک را تأمین نماید . آیه ی یاد شده بعد از آن که اصل سرپرستی و ریاست شوهر را بیان می کند ، به حکمت و علت این امتیاز اشاره می کند و می فرماید :
 
بما فضل الله بعضهم علی بعض
 
این سرپرستی به خاطر تفاوتهایی است که خداوند( از نظر آفرینش و روی مصلحت نوع بشر ) میان آنها قرار داده است .
 
بلافاصله در برابر چنین حقی تکلیفی را بر عهده ی شوهر قرار می دهد و می فرماید :
 
و بما انفقوا من اموالهم
 
این سرپرستی به خاطر تعهداتی است که مردان در مورد پرداخت های مالی در برابر زنان و خانواده بر عهده دارند .
 
باید توجه داشت که برتری جنس مرد بر زن در ریاست خانواده و اداره ی خانواده از جهت انسانی و اجتماعی او نیست ، بلکه بر اساس مصلحت اجتماعی و از باب خصوصیات طبیعی و فطری زن و مرد است .
 
البته ایفای نقش و انجام وظیفه ی مهم ، تنها با حکومت بر دل میسر است ، و زور جسم و بازو پایدار نیست .
 
اگر حکومت بر دل ها باشد ، محیط خانه به زورگویی و بد رفتاری آلوده نمی شود .
 
دلیل سرپرستی مردان در آیه تبیین شده است . افزایش عاطفه موجب کاهش قدرت و قاطعیت در تصمیم های قطعی و عقلانی است . لذا عنصر تفکر در مردان و عاطفه در زنان قوی تر است . کاری های تعقلی وظیفه ی مردان و امور عاطفی بر عهده ی زنان است . و البته باید یادآور شد که با این وجود اگر مرد بهانه کند و عواطف خود را بروز ندهد و یا زن در کمک های فکری خود به شوهر مایه نگذارد محیط خانواده با مشکل مواجه خواهد شد . همانطور که گفته شد نسبت این دو عنصر در مرد و زن متفاوت است اما در هر دو وجود دارد و به همان نسبت هم باید از خصوصیات فطری خود در زمان لازم بهره بگیرند .   
 وظایف خانه داری ، همسر داری و مادری ، به عاطفه ای قوی نیاز دارد که زن دارای این ویژگی ارزنده و مهم است .
 
در این رابطه حضرت علی علیه السلام فرموده اند :
 
و لا تملک المرأه من امرها ما جاوز نفسها فان المرأه ریحانه لیست بقهرمانه
 کاری را که برتر از توانائی زن است به او وامگذار ، زیرا زن ، چونان (شاخه ی) گل است نه قهرمان (خشن) .
 
 
در حالی که مرد وجودی تعقلی دارد و برای کارهای سنگین اجتماعی مناسب است . زن مانند گل است که طراوت آن ، تحمل آفتاب سوزان و باد و طوفان را ندارد و مرد توان سختی بیشتر را دارد ؛ از این رو خداوند مسئولیت تأمین مخارج خانواده را به مرد سپرده است .