در «امالی» شیخ طوسی با سند متّصل خود روایت میکند از عبدالله بن سلیمان از حضرت امام محمد باقر علیه السلام میگوید: از حضرت باقر علیه السّلام درباره زیارت اهل قبور پرسش کردم. فرمود: چون روز جمعه باشد آنانرا زیارت کن؛ چون هر کس از آنان در ضیق و تنگی باشد در بین طلوع صبح صادق و طلوع آفتاب گشایش می یابد، و لذا در این موقع در هر روز، از کسی که به زیارت او رفته باشد، علم و اطّلاع پیدا میکند، ولیکن چون آفتاب طلوع کند آنها یَله و رها میشوند و دیگر قادر بر جهت گیری در امور دنیا و زیارت اهل خود نیستند.
عرض کردم: آیا آنها از افرادی که به زیارت قبور آنها میروند علم پیدا می کنند و خوشحال میشوند؟ فرمود: آری، و نیز از بازگشت زائرین از قبور به محلّهای خود وحشت می کنند». زیارت اهل قبور بسیار فائده دارد، بالاخصّ زیارت قبور علماء و شهداء و مقرّبان درگاه خدا. زیارت قبور ائمّه علیهم السّلام حکم دخول در آب کرّ دارد که زائر را پاک و از هر آلودگی منزّه می سازد. چون نتیجه زیارت ارتباط با روح متوفّی است و زیارت کننده از آن روح مَدد میگیرد؛ بنابراین هر چه روح متوفّی پاکتر و عالی تر باشد، زائر بهره بیشتر و وافرتری خواهد برد.
روح متوفّی به قبر خود ارتباط بیشتری دارد و لذا زیارت ارواح در سر قبورشان اثر بیشتری دارد. و لذا مؤمن زائر بواسطه دریچه قبر، خود را به روح آن معصوم و مقرّب درگاه خدا مرتبط نموده و بدینوسیله با تمام فُسحت عالَم معنی و ارواح ارتباط پیدا میکند و بهره میگیرد. مشهور است که در سر قبر علماء حاجت بیشتر برآورده است، و اصولاً در جاهائی که مردمان بزرگ و اولیاء خدا دفن شده اند نورانیّت و وحدت بیشتر است؛ و محسوس است که آن بقاع و اماکن روشنی و سعه خاصّی دارد و گرفتگی و تاریکی ندارد، به خلاف قبور کفّار که تاریک است و خسته کننده و موجب قبض و تنگی میگردد. در «مستدرک الوسآئل » از سید علی بن طاووس در «مصباح الزّآئر» نقل کرده است که چون قصد زیارت قبور مؤمنان را داری سزاوار است که در روز پنجشنبه باشد؛ و اگر نه در هر وقتی که بخواهی مطلوب و مرغوب است.
کیفیت زیارت اهل قبور :
و طریق زیارت این است که رو به قبله بنمائی و دست خود را بر قبر گذاری و بگوئی: «اللَهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ، وَصِلْ وَحْدَتَهُ، وَ ءَانِسْ وَحْشَتَهُ، وَ ءَامِنْ رَوْعَتَهُ، وَأَسْکِنْ إلَیْهِ مِنْ رَحْمَتِکَ رَحْمَهً یَسْتَغْنِی بِهَا عَنْ رَحْمَهِ مَنْ سِوَاکَ، وَ أَلْحِقْهُ بِمَنْ کَانَ یَتَوَلاَّهُ؛ ثُمَّ اقْرَأْ إِنَّـآ أَنزَلْنَـ’هُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ، سَبْعَ مَرَّاتٍ؛ بار پروردگارا! بر غربت او ترحّم نما، و تنهائی او را به مقام جمع خودت ارتباط بده، و موجبات انس را بر وحشت او قرار بده، و ترس او را تبدیل به ایمنی بگردان، و از رحمت خود برای او رحمتی فرست که از رحمت غیر تو بی نیاز گردد، و او را به کسی که او را دوست دارد و در تحت ولایت اوست ملحق گردان. و سپس سوره مبارکه قدر را هفت بار بخوان ».
و نیز گوید: راجع به زیارت مؤمنین روایت دیگری از محمدابن مسلم وارد شده است که میگوید به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم: آیا ما مردگان را زیارت بنمائیم؟ حضرت فرمود: آری. عرض کردم: آیا آنها از رفتن ما به قبرهایشان مطّلع میشوند؟ فرمود: سوگند بخدا آری، از آمدن شما بر سر قبرهایشان خبردار میشوند و خوشحال میگردند و با شما انس میگیرند. عرض کردم: در وقتی که ما به سر قبورشان رفتیم چه بگوئیم؟ حضرت فرمود: بگو: «اللَهُمَّ جَافِ الاْرْضَ عَنْ جُنُوبِهِمْ، وَ صَاعِدْ إلَیْکَ أَرْوَاحَهُمْ، وَ لَقِّهِمْ مِنْکَ رِضْوَانًا، وَ أَسْکِنْ إلَیْهِمْ مِنْ رَحْمَتِکَ مَا تَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُمْ وَ تُؤْنِسُ وَحْشَتَهُمْ؛ إنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ؛ بار پروردگارا! زمین را از اطراف پهلوهای آنان بگستران، و ارواح آنانرا بسوی خود بالا بر، و مقام رضوان و خشنودی خود را بدانها برسان، و از رحمت خود رحمتی را در آستانه آنها فرود آور که با آن تنهائیشان تبدیل به جمعیّت گردد و وحشت آنها تبدیل به انس شود؛ بدرستیکه تو بر هر کاری توانائی».
و چون در بین قبرها هستی یازده مرتبه سوره قُلْ هُوَ اللَهُ أَحَدٌ را قرائت کن و ثوابش را به روح آنان هدیّه کن، روایت شده است که کسی که این عمل را بجای آورد خداوند به عدد مردگان به او ثواب و پاداش دهد.
در «وسآئل الشّیعه » از عبدالله بن سنان روایت میکند که: «قُلْتُ لاِبِی عَبْدِاللَهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ: کَیْفَ التَّسْلِیمُ عَلَی أَهْلِ الْقُبُورِ؟ فَقَالَ: نَعَمْ، تَقُولُ: السَّلاَمُ عَلَی أَهْلِ الدِّیَارِ مِنَ الْمُؤ ْمِنِینَ وَ الْمُسْلِمِینَ؛ أَنْتُمْ لَنا فَرَطٌ، وَ نَحْنُ إنْ شآءَ اللَهُ بِکُمْ لاَحِقُونَ؛ به حضرت صادق علیه السّلام عرض کردم: سلام کردن بر اهل قبور چگونه است؟ فرمود: آری، میگوئی: سلام بر اهل این خانه ها از مؤمنین و مسلمین؛ شما زودتر از ما جلودار بوده و به پیش رفته اید، و ما نیز إن شآءالله به شما ملحق خواهیم شد».
