موضوع مهریه

مرد جوان گوشه ی اتاق نشسته بود و غمگنامه به مجادله ی بزرگان خانواده گوش می کرد و سخنی نمی گفت;
– مگه دخترمونو از سر راه آوردیم که مهریه اش ۱۴۰ سکه باشه؟
– مهریه ی عروس قبلی مون ۱۴۰ سکه بود، مهریه ی این عروس هم باید ۱۴۰ سکه باشه .
– مهریه دختر ما ۳۵۰ سکه است، کمتر از این هم امکان نداره، این جا کم تر از این «رسم » نیست، دوستاش، همه، مهریه هاشون بیش تر از ۵۰۰ سکه بود، این جا; مهریه ی لیسانسه ها بالاتر از ۵۰۰ سکه است، ما نمی تونیم ارزش و احترام دخترمونو پایین بیاریم، اون باید پیش دوستاش کم نیاره، همین اندازه هم که گفتیم; کم گفتیم .
– ۳۵۰ سکه خیلی زیاده، انصاف داشته باشید، پس فردا اگه عروس مهریه اش رو بخواد، این شوهر چه جوری می تونه این همه سکه رو بده؟
– تا حالا «کی داده، کی گرفته » تعداد بالاتر باشه، دوام زندگی بیش تر می شه .
. . . و عموی عروس که دختری هم سن عروس داشت، دغدغه ی خاطر بیش تری داشت که مبادا مهریه کم شود و او مجبور شود، در آینده، دخترش را با مهریه ی کم شوهر دهد .
جر و بحث ها ادامه داشت و هر کدام از آن جماعت دلایلی – این چنین بی پایه و اساس – برای نظر خودشان می آوردند و هر از چند گاهی هم نظر موافق داماد را خواستار می شدند و داماد که نمی خواست اعتقادات اخلاقی اش را زیر پا بگذارد سرش را به معنای جواب منفی به بالا تکانی می داد و لام تا کام حرفی نمی زد و باز هم مجادله ها بالا می گرفت . او در آن شلوغی، در این فکر بود که چه کنید؟ بپذیرید یا نپذیرید؟ دلایل خانواده ی عروس را قبول کند یا نکند؟ و اگر قبول نکند چه خواهد شد؟ آیا همه چیز از ست خواهد رفت؟ آیا اگر قبول نکند و مجلس ناتمام بماند، امیدی به بازگشت دوباره هست؟ . . .
زیر چشمی به پدرش نگاه کرد که به او اشاره و توصیه می کرد قبول کند و زمزمه ی برادرش را در گوش شنید که می گفت: «قبول کن، اگر قبول نکنی مجلس به هم می خوره » و داماد که دریافته بود اگر جلسه به نتیجه نرسد دیگر بازگشتی در کار نیست; در حالی که با خود کلنجار می رفت، چاره ای جز پذیرفتن نمی دید . اما تصمیم داشت تا وقتی که به او اجازه ی صحبت کردن نداده اند، همه را به انتظار نگه دارد، او با خود می گفت حالا که قرار است بپذیرم لااقل باید حرف هایم را بزنم و اعتقاداتم را بگویم .
جمعیت که به اشاره ی برادر داماد دریافته بودند داماد اگر اجازه ی صحبت کردن پیدا نکند مجلس را ترک خواهد کرد، ناچارا از او خواستند که نظرش را بگوید .
و او در حالی که جمعیت سکوت کرده و منظر شنیدن سخنش بودند; و در حالی که بغض سنگینی گلویش را گرفته بود و صدایش از غمی بزرگ می لرزید، غمگنامه شروع کرد به سخن گفتن:
«ما شیعه ایم، ایام فاطمیه مدتی پیش از این تمام شد، همه ی ما در آن روزها لباس مشکی به تن کردیم و در مجالس عزاداری فاطمه (س) شرکت کردیم، چند روزی بیش تر از تولد حضرت فاطمه (س) نمی گذرد، همه ما در جشن های تولد او شادمانه شرکت کردیم و ولادت علی (ع) را در پیش داریم; علی که پیشوای بی بدیل ما بوده است . ما به غم علی و فاطمه و ائمه ی اطهار غمگین و به شادی شان شادمانیم; بزرگداشت روزهای وفات و تولد برای چیست؟
به عنایت فاطمه زهرا (س) – که به خواب مادرم آمده بود – به این مجلس آمده ام . دوست داشتم به شکرانه ی حقیقی لطف خدا، در عمل، از علی و فاطمه پیروی کرده باشم و اندیشیده بودم که به کدامین بخش از زندگی آن بزرگان تمسک کنم; . . . راستی! مهریه ی فاطمه چه بود؟ . . . چرا مانمی اندیشیم که مسلمانی به عمل است، نه به ادعا؟ و چرا نمی اندیشیم که علت عمل نکردن ما به اندیشه ی آنان چیست؟
و چرا امروز حاضر نیستیم به این بیاندیشیم که، چرا مقام معظم رهبری برای کسانی که مهریه شان بیش تر از چهارده سکه ست خطبه ی عقد نمی خوانند؟
من به خیال چهارده سکه – و نه ۱۴۰ سکه و ۳۵۰ سکه – آمده بودم و نظر عروس را هم پرسیده بودم; او هم بیش از این تعداد را با هویت و فکر خود و با شخصیت خود در تضاد می دید و شما برای اطمینان می توانید همین الان نظر او را هم بپرسید .
من به این فکر بودم که در اولین فرصت مهریه را به عروس – به عنوان نشان مهر و صداقت – بدهم و «کی داده، کی گرفته » را خیلی جدی نگرفته بودم . اما . . . اما ظاهرا در این خانه، هیچ کس، همچون ما دو نفر فکر نمی کند – دو نفری که مجلس برای آنهاست – می دانم که اگر بروم، بازگشتی نیست و چاره ای نمی بینم جز این که با نارضایتی بپذیرم .» و دیگران که منظر شنیدن آخرین کلمه بودند نفس راحتی کشیدند و یکی از میان جمعیت فریاد بر آورد که: صلوات!
به راستی، داستان مهریه چیست و از کجا آمده است؟ چگونه بوده و چگونه شده است؟ چه حکمتی در آن بوده و امروز – با این وضعیتی که پیدا کرده است – چه حکمتی را پشتوانه دارد؟
این که معنای کلمه ی مهریه چیست، معادل عربی آن کدام است، تاریخچه آن چگونه است و مسایلی از این قبیل، مکررا گفته و نوشته شده است .
آنچه که پرداختن بدان «عملا» مهم تر به نظر می آید این است که امروزه، مهریه – آن گونه که مرسوم است و بدان عمل می شود – با کدامین معیارها منطبق است؟ آیا تعیین این تعداد سکه ها مورد تایید دین است؟ اخلاقی است؟ و یا عقل آن را می پسندد؟ و آیا نیاز به اصلاح و بازنگری و درست اندیشی ندارد؟ و آیا نباید بزرگان دین و علما و دانشمندان علوم انسانی (مخصوصا جامعه شناسان و روانشناسان) این موضوع را مورد بررسی و کاوش قرار دهند؟ و آیا نباید راه چاره ای برای این معضل – که هم برای جامعه، هم برای خانواده ها و هم برای زوج های جوان بحث برانگیز و تنش زاست – پیدا کنند؟
راستی! آیا چاره این معضل را نمی توان یافت؟ . . .