بداء در روایات اهل سنت :
علاوه بر روایاتى که از کتب تفسیرى و روائى مورد قبول عامه در تفسیرآیات شریفه بیان شد (تمامى روایات منقول از طریق اهل سنت درباره بداء، دقیقا به همان معناى مورد نظر شیعه است)، چندین روایت نیز در کتابهاى صِحاح آمده از جمله:
۱- ابن کثیر از احمد بن حنبل، نسائى و ابن ماجه نقل مى کند که رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «گاهى انسان به خاطر گناهى که مرتکب شده از روزى خود محروم مى گردد و چیزى جز دعا، بلا و سرنوشت را باز نمى گرداند و چیزى جز نیکى عمر را نمى افزاید».
۲- در صحیح بخارى، در باب توسعه رزق به وسیله صله رحم (جزء هشتم) و صحیح مسلم از ابوهریره نقل شده است: گفت از پیامبر صلى الله علیه و آله شنیدم که فرمود: «کسى که دوست دارد عمرش طولانى گردد و رزقش توسعه یابد، باید صله رحم نماید».
۳- و نیز بخارى از ابن شهاب نقل کرده است که انس بن مالک از پیامبر صلى الله علیه و آله روایت کرده مى گوید آن حضرت فرمود: «هر که دوست دارد توسعه رزق و طول عمر بیابد، باید صله رحم کند».
۴- هم چنین در صحیح بخارى در باب دعا براى کثرت مال و برکت در اموال، از امّ سلیم نقل کرده است که امّ سلیم عرض کرد: «یا رسول اللّه، انس خدمتگزار شماست؛ درباره او دعایى بفرمایید» پیامبر صلى الله علیه و آله گفت: «خداوندا به مال و فرزند او بیفزا و به آنچه بر او عطا کرده اى برکت ده».
مسئله بداء یکى از مسلّمات عقیدتى شیعه است. با توجه به آیات و روایات فریقین، مطلب روشن و غیر قابل تردید است، البته باید دقت شود که خداى سبحان دو نوع قضا دارد: اول، قضاى ثابت که تغییرناپذیر است. دوم، قضاى قابل تغییر که آیات ۲۷ سوره انعام، ۳۵ سوره یوسف، ۳۳ سوره جاثیه و نظایر اینها، بر آن تصریح دارند. اما اینکه بعضى تصور کرده اند که بداء در همه جا به معناى ندامت و پشیمانى است و بر این اساس شیعه را متهم کرده اند، این اتهامات یا به دلیل عناد و عداوتى است که نسبت به شیعه داشته اند، و از این رو عقاید ظریف و واقعیت هاى موجود سازنده شیعه را نادیده گرفته اند یا خلط مبحث شده، نظر شیعه را به درستى و دقت مطالعه نکرده و نفهمیده اند؛ یا اینکه تبرّى شیعه را از نسبت دادن جهل به خداوند و روایات معتبر ائمه اهل بیت علیهم السلام را در این باره مطالعه و ملاحظه نکرده و همچنین از فوایدى که بر اعتقاد به «بداء» مترتب است بى خبر بوده اند!
* * *
منبع : مجله >مشکوه>شماره ۸۲، بداء در قرآن و حدیث، محمدرضا عطایى، منابع: تفسیرالمیزان، بیروت، ۱۳۹۱ق، ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، مقدمه سنن ابن ماجه
