وظیفه سوم: اگر قابل هدایت نیستند و دنبال مزاحمت، جدا نمودن خط وعمل
۱ . یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا آباءَکُمْ وَ إِخْوانَکُمْ أَوْلِیاءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْکُفْرَ عَلَى الْإِیمانِ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ قُلْ إِنْ کانَ آباؤُکُمْ وَ أَبْناؤُکُمْ وَ إِخْوانُکُمْ وَ أَزْواجُکُمْ وَ عَشِیرَتُکُمْ وَ أَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوها وَ تِجارَهٌ تَخْشَوْنَ کَسادَها وَ مَساکِنُ تَرْضَوْنَها أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفاسِقِینَ .
سوره التوبه (۹): آیات ۲۳ تا ۲۴
اى کسانى که ایمان آورده اید هر گاه پدران و برادران شما کفر را بر ایمان ترجیح دهند آنها را ولىّ (و یار و یاور و تکیه گاه) خود قرار ندهید و کسانى که آنها را ولىّ خود قرار دهند ستمگرند. بگو اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و طایفه شما و اموالى که به دست آوردهاید و تجارتى که از کساد شدنش بیم دارید و مساکن مورد علاقه شما، در نظرتان از خداوند و پیامبرش و جهاد در راهش محبوبتر است در انتظار این باشید که خداوند عذابش را بر شما نازل کند و خداوند جمعیّت نافرمانبردار را هدایت نمىکند.
۲ . وَ إِنْ جاهَداکَ لِتُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما؛ و اگر آنها تلاش کنند که براى من شریکى قائل شوى که به آن علم ندارى، از آنها اطاعت مکن .
عنکبوت / ۸
۳ . وَ إِنْ جاهَداکَ عَلى أَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما؛ و هر گاه آنها تلاش کنند که موجودى را شریک من قرار دهى که از آن آگاهى ندارى (بلکه مىدانى باطل است) از آنها اطاعت مکن .
لقمان / ۱۳
۴ . تعبیر به” جاهداک”، مفهومش به کار گرفتن نهایت تلاش و کوشش و اصرار آنها است.
و تعبیر به” ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ” (چیزى که به آن علم ندارى) اشاره به منطقى نبودن شرک است، چون اگر واقعا شرک صحیح بود، دلیلى بر آن وجود داشت، و به تعبیر دیگر جایى که انسان علم به چیزى نداشته باشد باید از آن پیروى نکند، تا چه رسد به اینکه علم به بطلان آن داشته باشد.
پیروى از چنین چیزى پیروى از جهل است، اگر پدر و مادر تو را وادار به پیروى از جهل کنند اطاعت آنها مکن، اصولا تقلید کورکورانه غلط است حتى اگر در مورد ایمان باشد تا چه رسد به شرک و کفر .
۵ . مرحوم طبرسی قدّس سرّه در ذیل تفسیر این آیه ی شریفه ، شأنِ نزول را چنین نقل می کند که سعدبن ابی وقّاص گفت من مردی بودم که در زندگی به مادرم زیاد احترام می گذاردم و زمانی که به دینِ اسلام مشرّف شدم مادرم گفت: ای پسر این دین جدید و تازه چیست که تو اختیار نموده ای یا دست از دینِ خود بردار و یا آن که من چیزی نمی خورم و نمی آشامم ( یعنی اعتصاب غذا می کنم ) تا از گرسنگی و تشنگی بمیرم و برای تو ننگ و عار باشد و مردم به تو لقبِ کشنده و قاتل مادر بدهند گفتم : من دست از دینم بر نمی دارم و تو هم این کار را انجام نده ، دوشبانه روز به کارش ادامه داد . گفتم : مادر اگر برای تو صد جان باشد و یکی یکی از بدن تو خارج شود من دست از دینم برنمی دارم و شما ای مادر مختاری غذا و آب بخوری یا تا ابد نخوری ، چون مادرم این طور استقامتِ مرا دید ، دست از اعتصاب غذا برداشت .
مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص: ۴۳۱
۶ . عن النبی صلى الله علیه و آله و سلم : « لا یطعم أحدکم طعم الإیمان حتى یحب فی الله، و یبغض فی الله، حتى یحب فی الله أبعد الناس، و یبغض فی الله أقرب الناس إلیه » .
التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج، ج۱۰، ص: ۱۵
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: انسان ، طعم و مزّه ی ایمان را نخواهد چشید مگر آن که اشخاص یا اشیاء یا کارها را برای خداوند دوست بدارد و برای خداوند دشمن بدارد که در نتیجه به دور ترین افراد به خاطرِ خداوند محبّت می ورزد و از نزدیکترین اشخاص بخاطر خداوند دوری می گزیند .
۷ . قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام : …. لَا یَکُونَانِ یَمْنَعَانِ الْوَلَدَ مِنْ طَاعَهِ اللَّهِ إِلَى مَعْصِیَتِهِ وَ مِنَ الْیَقِینِ إِلَى الشَّکِّ وَ مِنَ الزُّهْدِ إِلَى الدُّنْیَا وَ لَا یَدْعُوَانِهِ إِلَى خِلَافِ ذَلِکَ فَإِذَا کَانَا کَذَلِکَ فَمَعْصِیَتُهُمَا طَاعَهٌ وَ طَاعَتُهُمَا مَعْصِیَهٌ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى « وَ إِنْ جاهَداکَ عَلى أَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما » .
مستدرکالوسائل ، ج ۱۵، ص ۱۹۸
حضرت صادق علیه السلام می فرماید: …. [ در صورتی اطاعتِ پدر و مادر بر فرزند واجب است که ] فرزند را از اطاعتِ خداوند به معصیتِ او ، و از یقین به شک ، و از زهدِ نسبت به دنیا به رغبتِ به آن آلوده ننمایند و اورا به خلاف دستورات خداوند دعوت نکنند که اگر چنین شدند مخالفت کردن با آنان عینِ طاعتِ خداوند و مطیعِ آنان بودن عینِ معصیتِ خداوند است ، خداوند خود فرموده است : « هر گاه آن دو ( پدر و مادر ) تلاش کنند که موجودى را شریک من قرار دهى که از آن آگاهى ندارى (بلکه مىدانى باطل است) از آنها اطاعت مکن » .
۸ . سؤال: از آنجا که در خانوادهاى زندگى مىکنم که از مال حلال مخلوط به حرام زندگىمان مىچرخد و سر پرست خانواده هم، نمىخواهد مال حلال مخلوط به حرام را جدا کند و خمس هم نمىدهد و من هم هیچ کارى نمىتوانم بکنم؛ تکلیف پولى که مىگیرم و لباسهاى مورد استفاده و اشیاء و غذاهایى که مىخورم و مکان نمازم چیست؟
جواب : اگر یقین دارید اموالى که تحت تصرّف شما قرار مىگیرد از مال حرام است یا با مال حرام تهیّه شده، تصرّف جایز نیست مگر آن که با اجازه حاکم شرع، مال حرام یا مقدار خمس مال را جدا کنید.
استفتاءات امام ، ج۱، ص: ۴۱۵ ، سؤال ۲۰۹
۹ . سؤال: شخصى با اطلاع به اینکه پدرش خمس مال خود را نمىپردازد و تا به حال نپرداخته است، آیا با وجود اینکه داراى ثروت و در آمد کافى است مىتواند از آن پول جهت تأمین ما یحتاج خود بگیرد؟ مثلا خرید خانه- ازدواج- خرج روز مره- خرج تحصیلى؟ حکم کسى که تا به حال از این پول استفاده مىکرده و نمىداند که چه مقدار استفاده کرده چیست؟ و در صورتى که خودش هیچ در آمدى نداشته باشد چطور؟
جواب: اگر یقین دارد که در آنچه تصرف کرده یا مىکند خمس هست باید به حاکم شرع مراجعه و استجازه کند.
استفتاءات امام ، ج۱، ص: ۴۱۵ سؤال ۲۱۰
۱۰ سؤال: اینجانب همسر شهید بوده و با دختر چهار سالهام تنها زندگى مىکنم ولى کسب و کار پدرم از راه حرام است و از طرف دیگر دختر من علاقه شدیدى هم نسبت به مادرم دارد بفرمایید آیا ما به منزل آنها برویم و پاى سفره آنها بنشینیم یا نه؛ و آیا آن غذا براى ما حرام است یا فقط براى شخصى که از راه حرام پول در مىآورد حرام مىباشد؟
جواب: اگر یقین دارید غذا و چیزهاى دیگرى که مورد تصرف و استفاده شما واقع مىشود با پول حرام تهیه شده تصرف جایز نیست ولى اگر یقین ندارید تصرفات مانع ندارد انشاء اللّه موفق باشید.
استفتاءات امام ، ج۲، ص: ۵۱۳ ،سؤال ۲۴
سؤال ۳۰۴: من جوانی هستم که با خانوادهام زندگی میکنم، پدرم خمس و زکاتش را نمیپردازد، حتی خانهای را با مال ربوی ساخته است و حرام بودن غذایی که در خانه میخورم، آشکار است. با توجه به اینکه نمیتوانم از خانوادهام جدا شوم، امیدوارم تکلیف مرا در این باره بیان فرمایید؟
جواب: بر فرض که یقین داشته باشید که اموال پدرتان مخلوط با رباست و یا او خمس و زکات خود را نمیپردازد، لازمهاش یقین به حرمت چیزی که او مصرف میکند و یا اموال وی که شما در آن تصرّف میکنید، نیست، و تا یقین به حرمت این اموال پیدا نکردهاید، استفاده از آن برای شما اشکال ندارد. البته، اگر یقین به حرام بودن آنچه از اموال او مصرف میکنید، داشته باشید، استفاده از آن برای شما جایز نیست مگر آن‌که جدایی از خانواده و قطع رابطه با آنان برای شما، حرجی باشد که در این صورت استفاده از اموال مخلوط به حرام آنان اشکال ندارد، ولی ضامن مال دیگران که در اموال مورد مصرف شما وجود دارد، هستید.
سایت رهبری
هشدار بسیار مهمّ
خدای سبحان پس از جمله ﴿وإنْ جاهداک علی أن… ﴾ به فرزند فرمان میدهد: گرچهآنان مشرک هستند (وگرنه امر به شرک نمیکردند) و نباید در مطلب اعتقادی از ایشان فرمان ببری ، لیکن چون پدر و مادر تو هستند، در مسائل دنیایی با آنان مهربان باش و نیازهایشان را برطرف کن: ﴿وصاحبهما فی الدنیا معروفاً / لقمان ۱۵﴾
تسنیم / ۵/ ۳۷۲
