گفتار مولانا و نظامی درباره حجاب

مولوی ، عارف نازک اندیش و دوربین خودمان مثلی بسیار عالی در این‏ زمینه می‏آورد ، اول درباره تسلط معنوی زن بر مرد می‏گوید :

زین للناس حق آراسته است
 
زانچه حق آراست چون تانند رست 
چون پی یسکن الیهاش آفرید 
کی تواند آدم از حوا برید 
رستم زال ار بود ، وز حمزه بیش 
هست در فرمان اسیر زال خویش 
آنکه عالم مست گفتارش بدی 
کلمینی یا حمیرا می‏زدی

آنگاه راجع به تأثیر حریم و حائل میان زن و مرد در افزایش قدرت و محبوبیت زن و در بالا بردن مقام او و در گداختن مرد در آتش عشق و سوز ، مثلی لطیف می‏آورد : آنها را به آب و آتش تشبیه می‏کند ، می‏گوید مثل مرد مثل آب است و مثل زن مثل آتش ، اگر حائل از میان آب و آتش برداشته‏ شودآب بر آتش غلبه می‏کند و آنرا خاموش می‏سازد ، اما اگر حائل و حاجبی‏ میان آن دو برقرار گردد مثل اینکه آب را در دیگی قرار دهند و آتش در زیر آن دیگ روشن کنند ، آنوقت است که آتش آب را تحت تأثیر خود قرار می‏دهد ، اندک اندک او را گرم می‏کند و احیانا جوشش و غلیان در او به وجود می‏آورد ، تا آنجا که سراسر وجود او را تبدیل به بخار می‏سازد می‏گوید :

آب غالب شد بر آتش از لهیب
 
زآتش او جوشد چو باشد در ” حجیب ” 
چونکه دیگی حایل آمد آن دو را 
نیست کرد آن آب را کردش هوا 

مرد برخلاف آنچه ابتدا تصور می‏رود ، در عمق روح خویش از ابتذال زن و از تسلیم و رایگانی او متنفر است . مرد همیشه عزت و استغناء و بی‏ اعتنائی زن را نسبت به خود ستوده است ابن العفیف می‏گوید :

تبدی النفار دلالا و هی آنسه 
یا حسن معنی الرضا فی صوره الغضب 

نظامی می‏گوید :

چه خوش نازی است ناز خوبرویان 
زدیده رانده را از دیده جویان 

به طور کلی رابطه‏ای است میان دست نارسی و فراق از یک طرف و عشق و سوز و گرانبهائی از طرف دیگر ، همچنانکه رابطه‏ای است میان عشق و سوز از یک طرف و میان هنر و زیبائی از طرف دیگر ، یعنی عشق در زمینه فراقها و دست نارسی‏ها می‏شکفد و هنر و زیبائی در زمینه عشق رشد و نمو می‏یابد برتراند راسل می‏گوید : ” از لحاظ هنر مایه تأسف است که به آسانی به زنان بتوان دست یافت‏ و خیلی بهتر است که وصال زنان دشوار باشد بدون آنکه غیر ممکن گردد “