یاری برای بچه‌داری
علی‌صادقی سرشت (روان‌شناس)
کودک نمی‌تواند «نه» بشنود
* به‌محض شنیدن تقاضای کودک، «نه» نگویید. ابتدا بررسی کنید، اگر دلیلی منطقی داشتید، «نه» بگویید و اگر دلیلی ندارید یا قبول کنید و یا قول دقیقی برای آینده به او بدهید.
* به‌صورت پرسشی پاسخ ندهید؛ برای مثال اگر کودک بستنی خواست نگویید «فکر نمی‌کنی نزدیک شامه!» بلکه بگویید «نه!»
* به‌گونه‌ای پاسخ ندهید که مجبور به بحث کردن شوید؛ برای نه گفتن خیلی دلیل نیاورید تا کودک هم یکی‌یکی آن‌ها را رد کند و بحث‌وجدل پیش بیاید.
* بعد از پاسخ روشن و کوتاه «نه»، چراها و نق زدن‌های کودک را نادیده بگیرید.
* اگر نادیده گرفتن برایتان سخت است، بعد از هر بار نق زدن کودک، جمله کوتاه آخر خود را البته با همان لحن، تکرار کنید. مثلاً «شکلات، بی شکلات!»
* عدم همکاری او را با محرومیت، تنبیه کنید. برای مثال او را به اتاقش بفرستید و یا از تماشای برنامه کودک منعش کنید.
* به همکاری کودک امتیاز دهید؛ هرچند امتیاز یک جایزه.
اگر کودکتان را دست می‌اندازند
* برچسب‌ها، لقب‌ها و حرف‌هایی را که اذیت‌کنندگان به کودکتان می‌گویند، از او بپرسید و یادداشت کنید.
* اگر حرف‌هایی که می‌زنند به‌روشنی نادرست است، مانند «کله‌پوک» بخواهید با خنده جواب‌هایی ساده به آن‌ها بدهد؛ مثل «تو مگه می‌تونی داخل کله کسی را ببینی!»
* اگر لقب‌هایی که می‌دهند صحیح ولی قابل‌تغییر است، دراین‌باره، رفتار کودکتان را اصلاح کنید؛ مثلاً «پات بو میده».
* اگر لقب‌هایی که می‌دهند صحیح ولی غیرقابل تغییرند، مثلاً «دماغ گنده» با نقش بازی کردن، شیوه درست برخورد را به او بیاموزید؛ از او بخواهید نقش اذیت‌کننده و شما نقش خودش را بازی کنید:
+ بدون نشان دادن واکنش، فقط سرتان را برگردانید و بروید.
+ اگر موجب سوءاستفاده کودک طرف مقابل نمی‌شود، بخواهید کودکتان به او هدیه‌ای بدهد.
+ پاسخ‌های گفتاری مناسب را فهرست کنید تا کودکتان بتواند استفاده کند. مثلاً «حرف باد هواست؛ اون قدر بگو که خسته بشی، این حرف‌هام اصلاً برام مهم نیست.»
+ بعد از چند تنفس عمیق، به خود بگوید «آروم باش، حرفشون هیچ اهمیتی ندارد.»
جمع‌وجور کردن لباس‌ها
* خودتان در این زمینه الگو باشید.
* به کودک برچسب «شلخته!» نزنید. بگویید «از این‌که لباس‌هایت را ولو می‌بینم ناراحتم.»
* از همان خردسالی، به‌صورت بازی و تفریح او را به جمع‌وجور کردن لباس‌هایش تشویق کنید.
* با بزرگ‌تر شدن کودک، چیدن لباس‌ها را در داخل کمد به انتخاب خودش بگذارید. اجازه دهید او تصمیم بگیرد شلوارها، جوراب‌ها، بلوزها، … کدام کشو باشد. می‌توانید به او مشورت بدهید ولی زیاده‌روی نکنید.
* کار را برای کودک آسان کنید. برای مثال در اتاقش و حمام، یک جالباسی را پایین‌تر بکوبید، لباس‌های پراستفاده را در طبقات دم‌دستی‌اش بگذارید و رفت‌وآمد کشوی کمدش را آسان کنید.
* با برنامه‌ای هفتگی، به‌شیوه‌ای جذاب، مثلاً با شوخی و خنده، به وارسی اتاقش بپردازید و به تمیزی‌اش نمره دهید. به کودک نیز اجازه دهید تا اتاق شما را وارسی کند و به تمیزی‌اش نمره بدهد.
* اگر با همه این اوصاف، باز هم لباس‌هایش را جمع‌وجور نمی‌کند، برای تنبیه، اجازه ندهید لباس موردعلاقه‌اش را بپوشد.
پرسشگری کودکان
کودکان در حدود دو تا سه‌سالگی درباره همه‌چیز می‌پرسند. اگر همیشه برای پاسخ‌گویی آماده باشید، با بزرگ‌تر شدنشان، سؤال‌هایشان هم سنجیده‌تر و عمیق‌تر خواهد شد.
* با اولین چیزی که به ذهنتان می‌رسد، پاسخ ندهید.
* محتوای واقعی سؤالش را دریابید و متناسبِ فهم، حساسیت و توجه کودک نسبت به‌معنی واقعی پرسش‌ها، پاسخ دهید.
* سؤال‌های «صرفاً برای جلب‌توجه» را طوری پاسخ دهید که انگار می‌خواهد اطلاعاتی دریافت کند.
* با لحن بچه‌گانه جواب ندهید.
* طوری پاسخ دهید که انگار مسائل را می‌فهمد. در ضمن جواب، اسم اشیا و کارها را هم بگویید تا زبان‌آموزی نیز شکل بگیرد.
* در برابر زیاد سؤال کردن، بگویید «فقط تا پنج دقیقه می‌تونی هر سؤالی دلت خواست بپرسی!»
* در برابر سؤال اعتراض‌آمیز «چرا باید این کار را بکنم؟»
+ با توضیحی کوتاه، دستور خود را تکرار کنید.
+ سؤال دوباره‌اش را نادیده گرفته و به کارتان ادامه دهید.
+ اطاعتش را تحسین کنید.
+ اگر دوباره پرسید، محرومیت موقت در نظر بگیرید.
