جلسه بیستم: اصل دوم مسئولیت‌پذیری

اصل دوم مسئولیت‌پذیری: دغدغه‌ای که بسیاری از والدین دارند این است که فرزندان به حرف ما گوش نمی‌دهند و علت این است که بچه‌ها مسئولیت‌پذیر نیستند و مسئولیت‌پذیر بار نیامدند.

ما مسئولیت را چه معنا می‌کنیم؛ انسان‌ها در مقابل خودشان، خانواده‌شان، جامعه‌شان و خدای خود مسئول‌اند. خداوند در قرآن کریم می‌فرمایند: انَّ السَّمعَ وَالبَصَرَ وَالفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنهُ مَسئولًا[۱]. انسان‌ها گوش و چشم و دلشان مسئول‌اند. انسان‌ها نسبت به اطرافیانشان زیردستانشان مسئول‌اند.

انواع مسئولیت‌پذیری:

۱-مسئولیت‌پذیری اجتماعی؛ ما نسبت به اجتماع مسئولیم. اگر می‌بینیم در اجتماع مشکلی هست مانیز باید مسئولیت‌پذیر باشیم. نباید بی‌تفاوت باشیم. امیرالمؤمنین در نهج‌البلاغه می‌فرماید: اَ اَقنع من نفسی بان یقال هذا امیرالمومنین ولا اشارکم فی مکاره الدهراو اکون اسوه لهم فی جشوبه العیش. آیا به این اکتفا کنم که به من امیرالمؤمنین بگویند درحالی‌که در گرفتاری‌های آنان شریک نباشم. اگر در جامعه‌ای مشکلی بود مطالبه عمومی از مردم شکل بگیرد مطالبه عمومی از پدر و مادرها شکل بگیرد اتفاق خوبی را در جامعه رقم می‌زند. فکرش را بکنید ما اینترنت خانواده در جامعه نداریم اگر یک‌میلیون پدر و مادر مطالبه عمومی اینترنت خانواده کنند آیا مسئولین موظف نمی‌شوند این کار را بکنند. چطور برای کارهای غیراخلاقی مطالباتی صورت می‌گیرد برای زدن بسیاری از قانون‌ها مطالباتی صورت می‌گیرد و نتیجه می‌دهد پس ما نسبت به جامعه مسئولیم.

۲- مسئولیت‌پذیری والدین؛ ما به‌عنوان پدر و مادر نسبت به خانواده مون مسئولیم. قرآن می‌فرماید: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَهُ  [۲] ای کسانی که ایمان آورده‌اید خودتان و خانواده‌تان از آتشی که هیزمش مردم و سنگ‌ها هستند نجات دهید. گاهی اوقات پدر و مادرها نسبت به فرزندانشان مسئولیت قبول نمی‌کنند. حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه در نامه‌ای به امام حسن (ع) می‌فرماید: چون تو را جزئی از وجود خود، بلکه تمام وجود خودم یافتم گویی که اگر ناراحتی به تو رسد، به من رسیده و اگر مرگ دامانت را بگیرد دامن مرا گرفته، به این جهت اهتمام به کار تو را اهتمام به کار خودیافتم، ازاین‌رو این نامه را برای تو نوشتم تا تکیه‌گاه تو باشد خواه من زنده باشم یا نباشم. یک پدر و مادر در مورد فرزند خود باید این‌گونه مسئولیت‌پذیر باشند.

۳-مسئولیت‌پذیری کودک: پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: الولد سید سبع سنین و عبد سبع سنین و وزیر سبع سنین» بچه هفت سال اول آقاست هفت سال دوم عبد است و هفت سال سوم وزیراست. در هفت سال اول که آقاست نه به این معنا که هر کاری که دوست دارد انجام دهد بلکه اگر رفتار اشتباه انجام داد به او تذکر داده می‌شود ولی شخصیت او حفظ می‌شود وبه شخصیت او توهین نمی‌شود. روایت دیگری داریم می‌فرماید که کودک هفت سال اول رها شود در بازی کردن؛ در بازی کردن آقاست. گاهی اوقات پدر مادر و مادرها گوشی را دست کودک می‌دهند تا بازی گوشی نکند؛ لذا روانشناسان توصیه می‌کنند هفت سال اول تا جایی که امکان دارد گوشی دست فرزندان ندهید زیرا جلوی رشد عقلانیت و رشد جسمی و خلاقیت آن‌ها را می‌گیرد.

در هفت سال دوم تربیت است هر چه پدر مادر می‌گویند بپذیرد، هفت سال دوم؛ هفت سال آموزش و تربیت، نظارت و کنترل است. هفت سال سوم؛ هفت سال آموزش و کار کردن خودش است هفت سال مشورت است ولی اگر به آسیب رسید باید نظارت کنیم و از خودش نیز مشورت بگیریم. البته این هفت سال‌ها دوران است ممکن است یک بچه ۷ ساله با یک بچه ۱۰ ساله به یک اندازه بفهمند منظور از هفت سال اول کودکی است که بتواند خوب و بد را تشخیص دهد و هفت سال دوم هفت‌ساله ایست که قدرت آموزش دارد و هفت سال سوم به بلوغ فکری می‌رسد و خودش می‌تواند خودش را مدیریت کند.

انواع مسئولیت‌پذیری فطری:

۱-مسئولیت امور شخصی

۲-مسئولیت امور خانوادگی

۳-مسئولیت امور اجتماعی

چگونه فرزندان مسئولیت‌پذیر شوند؟

 در امور شخصی مسئولیت‌پذیر باشند یعنی یاد بگیرند کارهای خودشان را خودشان انجام دهند وقتی در امور شخصی مسئولیت‌پذیر شدند نیز در برابر آسیب‌های رسانه مسئولیت‌پذیر خواهند شد.

 فرزندان باید بدانند وقتی در خانواده‌ای زندگی می‌کنند نسبت به امور آن خانواده مسئولیت‌پذیر باشند وقتی نسبت به خانواده مسئول باشند و هویت پیداکرده باشند باعث می‌شود که از خانواده خود محافظت کند مثلاً اگر چالشی گذاشتند عکسی از خانواده منتشر کند این کار را انجام نمی‌دهد زیرا هویت پیداکرده و مسئولیت‌پذیر است.

 در مسئولیت‌پذیری اجتماعی؛ اگر فرزندان یاد بگیرند در امور اجتماعی مسئولیت‌پذیر باشند مثلاً در مدرسه در مهمانی‌ها در اجتماع مسئولیت دارند و این مسئولیت‌پذیری اگر در فرزندان تقویت شود در فضای مجازی نیز کمکمی کندو دیگر هر محتوایی را پخش نمی‌کند نشر شایعه و اکاذیب ندارد خودش را نسبت به جامعه مسئول می‌دانند که هر حرفی را نمی‌پذیرد. نسبت به وطن و نسبت به جامعه اطراف خودشان مسئولیت‌پذیرند.

[۱] -اسرا/۳۶

[۲] – تحریم/۶