پرسش: آیا اعمال خیری را که کافر انجام میدهد در آخرت پاداش دارد؟
پاسخ: برای بررسی این مسأله توجه به چند نکته ضروری است: الف) عوامل دخیل در بررسی و پاداش عمل در قیامت. ب) اقسام کافران و چگونگی محاکمه آنها در قیامت. الف ) ارزش اعمال آدمیان به دو عامل بستگی دارد و فقدان هر یک از آنها عمل را فاقد ارزش میسازد. آن دو عامل عبارت است از: ۱) حسن فعلی. یعنی نیکو بودن ذات عمل. مانند راستی ایثار و… ۲) حسن فاعلی. یعنی انجام عمل بر اساس انگیزهای نیکو و صالح. بنابراین نه تنها کافران بلکه اگر درمیان مسلمانان نیز کسی عمل بسیار خوبی را با انگیزههای نادرست انجام بدهد قابل تحسین و ستایش و پاداش نیست. مثلا اگر کسی نسبت به یتیمی خدمات بسیار ارزندهای انجام دهد و سپس روشن شود که وی از این امور مقاصد نادرستی داشته نه تنها تمجید نمیشود بلکه چه بسا مورد ملامت و سرزنش نیز قرار گیرد. از طرف دیگر حسن فاعلی دایره وسیعی دارد و منحصر به انگیزهها نیست. بلکه شامل ابعاد اعتقادی فرد نیز میشود. ب ) کفار نیز اقسامی دارند از جمله: ۱) کفاری که جاهل قاصرند و نتوانسته اند راه حقیقت و ایمان را – آن چنان که باید – دریابند و از همین رو در کفر خود فروماندهاند. این گروه در قرآن “مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اَللَّهِ”معرفی شدهاند و بعید نیست نسبت به اعمال صالح خود – در صورتی که با انگیزههای خائنانه همراه نباشد و مثلا بر اساس عواطف پاک انسانی و نوع دوستی باشد – به گونهای متناسب حالشان پاداش داده شوند. ۲) دسته دیگر معاندان و مکابران حق ستیزند. یعنی کسانی که راه حق برایشان آشکار بوده یا میتوانستند به خوبی آن را باز شناسند و ایمان آورند ولی در برابر راه خدا از روی عمد و علم به مبارزه و پیکار برخاسته و بر گمراهی خود تعصب و لجاجت ورزیدهاند. این گروه به کلی حسن فاعلی را از دست دادهاند و گرفتار چنان ظلم عظیمی گشتهاند که هیچ عمل نیکی برایشان سودمند نیست. از این رو قرآن مجید درباره آنان میفرماید: فَلا نُقِیمُ لَهُمْ یَوْمَ اَلْقِیامَهِ وَزْناً؛ در قیامت برای آنان میزان سنجش کردار قرار نمیدهیم زیرا وضع آنان بدتر از آن است که این اعمال جزئی برایشان سودمند افتد. بنابراین میتوان گفت: سخن شما و دوستتان هر دو درست است ولی نه به طور کامل. بلکه هر کدام منطبق با شرایط و دستجات خاصی از کفار است.
