معالجه نفس از دوبینی به وحدت بینی :
چشم چون دوبین است اینها را در مقابل او می بیند؛ چشم باید معالجه شود، نه اینکه موجودات از بین بروند. و عجیب ائمه طاهرین علیهم السلام این پرده ها را از آیات قرآن بر میدارند و این حقائق را منکشف می کنند.
این آیات اعجاز قرآن است. «کُل شَیْءٍ هَالِکٌ إِلا وَجْهَهُ (قصص/۸۸)؛ جز ذات او همه چیز فانی است»، معجزه است. «کُل مَنْ عَلَیْهَا فَانٍ * وَ یَبْقَی ‘ وَجْهُ رَبکَ ذُوالْجَلَـ’لِ وَ الاْءکْرَامِ ( الرحمن/۲۶و۲۷)؛ هر آن کس که بر روی زمین است فناپذیر است. و تنها ذات باشکوه و ارجمند پروردگارت باقی می ماند.»، معجزه است. این روایاتی که از مصادر وحی بیان شده و این قسم برای ما حقائق را روشن می کنند و در تنقیح مطالب موشکافی می نمایند، معجزه است.
ولی ما به نظر سطحی میگذریم و نگاهی بَدْوی می نمائیم و میگوئیم: باید آسمان از بین برود، زمین از بین برود تا توحید و قدرتش ظاهر گردد. آسمان و زمین چه گناهی کرده اند؟ اگر انسان یک انبار اسکناس داشته باشد و بخواهد آنها را باطل کند، لازم نیست که با جرقه یک دانه کبریت همه را آتش زند و خاکستر کند. اسکناس ها به جای خود هست و دست به آن نمیزند. بانکی که به آنها اعتبار داده است اعتبار را ساقط میکند. در روزنامه مینویسند: فلان اسکناس اعتبارش ساقط شد. به مجرد این عمل قیمت خود را از دست میدهند؛ و بواسطه این عمل، قیمتی را که مردم برای هر قطعه از آنها قائل بودند و واقعاً روی آن عمل میکردند و ملتزم به آثار آن بودند، این اعتبار برداشته میشود.
کسی که چشمش ضعیف است، و در روز نمی تواند خورشید را ببیند، نباید بگوید: باید خورشید را از بین برد چون چشم من نمی بیند؛ باید چشمش را علاج کند. چشمی که تراخم دارد یا مو در آورده یا مرضی دارد که متورم شده و آب ریزش دارد و در شب چهاردهم که ماه به شکل دائره تمام و بَدر است چون به ماه عالمتاب نظر کند یک هاله بزرگی دور ماه می بیند، نباید بگوید: ماه را باید از بین برد. فرض کنید آسمان و زمین را از بین بردند، آیا نفس به درجه توحید میرسد؟ موحد میگردد؟
نفس را باید معالجه کرد. اگر در این دنیا انسان معالجه نمود، عالم امرش در این دنیا ظاهر میشود و قیامتش در اینجا بر پا میگردد، یعنی خدا را به وحدت می بیند؛ وگرنه بالاخره بواسطه مردن که تمام این جهانِ اسباب را پشت سر میگذارد و میرود، در آنجا جنبه وجه اللهی طلوع میکند و خواهی نخواهی باید انسان اعتراف کند که جز پروردگار هیچ موجودی در عالم وجود مؤثر نیست. و اوست علهُ الْعِلَل؛ وَ السمَـاوَات مَطْوِیـ’تُ بِیَمِینِهِ( زمر/۶۷)؛ و آسمان ها (در روز قیامت) پیچیده شده به دست اوست. اقرار و اعتراف به وحدانیت خدا در آنجا وجدانی است.
میگویند به حاجی لک لک گفتند: چرا پیوسته منزل خود را از فراز درختها عوض میکنی؟ و همیشه از این درخت به آن درخت کوچ میکنی؟ روی یک درخت که آشیانه خود را ساخته ای، مانند بسیاری از مرغان دیگر زندگی کن! در جواب گفت: این درختها متعفن هستند و بوی بد دارند، و لذا من مجبورم پیوسته در سیر و حرکت باشم. گفتند: چگونه این درختها متعفنند؟ (چون میگویند حاجی لک لک، روی هر درختی که میرود و آشیانه میکند و بچه میگذارد، پیوسته کثافات و فضولات خود را هم در همانجا میریزد و آنجا را متعفن می سازد و روی این زمینه پیوسته از این درخت به روی درختی دیگر میرود.) درختها تعفن ندارند؛ ولی تا هنگامیکه این أسافل اعضاء با شما هست همه درختها متعفنند.
خودت را اصلاح کن، عیب از درخت نیست!
