موضوع اقتصاد، نحوه مدیریت و برنامه‌ریزی مالی به قدری اهمیت دارد که منابع دینی به آن از زوایا و مصادیق مختلف توجه شده، تاجایی که در روایتی امام باقر (علیه‌السلام) برنامه‌ریزی در معیشت را از ارکان رسیدن به کمال و بی‌توجهی به آن را نابودی دین و دنیا معرفی می‌کنند.(کافی، ج۱، صفحه۳۲)
زن، حرف اول را می‌زند
اسلام کسب درآمد (حلال) یا همان دخل، نفقه و مسئولیت اقتصادی خانواده را وظیفه مرد دانسته و حفظ و نگهداری مال، تدبیر و اداره‌ی فضای داخل خانه را به زن سپرده است. رسول اکرم(صلی‌الله‌و‌علیه‌وآله) در این‌باره می‌فرمایند: « اَلرَّجُلُ راعٍ اَهلِ بَیتِه وَ کُلُّ راعٍ مسؤولٌ عَن رَعیَّتِه وَ المَرأَه راعِیه عَلی مالِ زَوجِها وَ مَسؤُولَه عَنه»؛ مرد سرپرست خانواده است و هر سرپرستی مسئول زیردستان است، زن هم نسبت به مال شوهر سرپرست و مسئول است.(إرشاد القلوب ،ج۱، ص۱۸۴)
– یادداشت کردن خریدها که دو فایده دارد؛ اولاً: بدانید چه موادغذایی دارید تا از خرید اضافی جلوگیری شود. ثانیاً: نحوه هزینه کردن حقوق ماهانه خود را بررسی می‌کنید و آخر ماه نمی‌گویید پولم را چگونه خرج کردم.
زن با توجه به آینده نگری ذاتی و قناعت‌پیشگی فطری که قرار داده شده، می‌تواند حتی در موقعیتی که مرد خانواده درآمد زیادی ندارد، به‌گونه‌ای اقتصاد داخلی خانه و خانواده را مدیریت کند که زندگی شکل آبرومندانه خود را حفظ کرده و به کمک کسی نیاز نداشته باشند.
بانوی خانه با توانایی خود و توجه داشتن به نکاتی که در ادامه بیان می‌شود، می‌تواند نقش مهمی در بحث مدیریت دخل و خرج خانه ایفا کند.
میانه‌رو باشید
یکی از مواردی که در خرج کردن و مدیریت اقتصاد باید به آن توجه داشت، میانه‌روی و دوری از زیاده‌روی، اسراف، همچنین بخل‌ورزی و خساست است. خداوند در قرآن کریم میانه‌روى را از علائم ایمان و بندگان خوب خود (فرقان،آیه ۶۷) معرفی و امیرالمومنین(علیه‌السلام) در خطبه متقین یکی از ویژگی مؤمنان را میانه‌رو بودن آنها بیان می‌فرمایند.
مصرف‌گرایی را رها کنید
مصرف باید براساس نیاز باشد. اگر انسان بدون نیاز به سمت مصرف کالا برود، اسراف و زیاده‌روی شکل خواهد گرفت. از طرفی خساست و تنگ‌نظری در استفاده از نعمت‌ها نیز مورد تأیید نمی‌باشد. چنانچه در قرآن کریم این امور در مصادیق مختلفی مذمت شده است. (الإسراء/ ۲۹) در جایی دیگر، مصرف‌گرایی عامل قحطی و گرسنگی معرفی شده است. (النحل/۱۱۲)
بنابراین یک بانوی مقتصد با کنارگذاشتن مصرف گرایی و اسراف، با همان مواد اولیه‌ای که در سبد خانواده وجود دارد، از تهیه غذا تا چینش خانه و .. خلاقیت به خرج داده و از هزینه‌های بیش از اندازه خودداری می‌کند.
صرفه‌جویی کنید
راه دیگر برای کاهش هزینه‌ها، صرفه‌جویی است و بانوی خانه به عنوان یک مدیر داخلی در خانه می‌تواند با استفاده از روش‌های مختلف در این امر موفق باشد.
– یادگیری علم مصرف کردن درست؛ برای مثال در مورد کاهش مصرف برق از لامپ‌ها یا لوازم برقی کم مصرف استفاده کرده، استفاده از لوازم برقی در ساعات اوج مصرف را کنترل کرده، غیر از وسایل الکتریکی ضروری مثل یخچال، بقیه وسایل را شب‌ها قبل از خواب خاموش کرده واز شیرهای آبی که مصرف را کاهش می دهد استفاده کنید.
– پرهیز از خریدهای ناگهانی و بی‌برنامه .
– مشخص کردن سقف و محدودیت برای مخارج اعضای خانواده.
– شناسایی هزینه‌های جانبی و پنهان موجود در حواشی خرید. مثلاً در مجتمع خرید به قصد خرید لباس رفته‌اید، از خوردن ناهار یا چیزهای اضافی صرف‌نظر کنید.
– اجتناب از خرید غذای بیرون تهیه غذا در خانه.
– یادداشت کردن خریدها که دو فایده دارد؛ اولاً: بدانید چه موادغذایی دارید تا از خرید اضافی جلوگیری شود. ثانیاً: نحوه هزینه کردن حقوق ماهانه خود را بررسی می‌کنید و آخر ماه نمی‌گویید پولم را چگونه خرج کردم.
– مراقبت از دندان‌ها برای جلوگیری از هزینه‌های درمان.
– همراه داشتن بطری آب در بیرون از منزل برای صرفه‌جویی در نوشیدنی.
– محافظت از پوست با استفاده از ماسک‌های خانگی به جای ماسک و لوازش آرایشی گران‌قیمت.
– استفاده از پول نقد به جای کارت.
– عدم استفاده از وام و مساعده برای مسافرت و ولخرجی‌های غیرمنطقی.
– پرداخت منظم حق بیمه تا از تحمیل خسارات بزرگی چون دزدی،آتش سوزی و .. جلوگیری شود.
اگر بانوی شاغلی هستید، درآمد‌تان را در حساب مشترک ریخته تا همسرتان را دلگرم و امیدوار کنید.
اگر خانه‌دار هستید، از هنرها و استعدادهایی که دارید مثل آشپزی، خیاطی، عروسک‌سازی، شمع‌سازی و… می‌توانید در جهت درآمد‌زایی استفاده کنید
آینده‌نگر باشید
از آینده‌نگری درست در امور اقتصادی و به تعبیری “تقدیر المعیشه”، امروزه به پس‌انداز یاد می‌شود.کار، تجارت و معامله درست اقتصادی با تفکر دینی و پس‌انداز از مصادیق دنیاطلبی و دنیاخواهی نبوده و نه تنها در اسلام از آنها مذمت نشده، بلکه از آن به عنوان عاملی برای دور شدن از فقر، وسیله‌ای برای حل مشکلات و اتفاقات ناگهانی در زندگی، تأمین‌کننده آرامش انسان و نیز زمینه ساز رشد دینی فرد یاد می‌شود.
خداوند در ادامه آیه «و با آنچه خدایت داده سراى آخرت را بجوى»(قصص/۷۷) می‌فرماید: «و سهم خود را از دنیا فراموش مکن» هدف آخرت است اما بایستی در مدت کوتاه دنیا، بهره و سهم خود را از زندگی دنیا فراموش نکرد.
راهکارهایی برای پس‌انداز
– پس‌انداز فقط اندوخته مالی نیست، از طرق دیگر نیز پس‌انداز کنید.
– ورزش کرده و سالم بخورید. با رعایت این نکات در حقیقت سلامتیتان را پس‌انداز کرده و با بیمارنشدن، مجبور به پرداخت هزینه‌های گزاف درمان نمی‌شوید.
– حتی‌الامکان پاداش آخر سال، کارانه، عیدی و پول‌هایی از این قبیل که مازاد بر حقوق ماهانه خود دریافت می‌کنید را نادیده گرفته و پس‌انداز کنید.
– هر ماه پولی ولو اندک را برای پیشامدهای غیرمنتظره پس‌انداز کنید.
– هنگام پایان یافتن اقساط اجناسی که در طول سال خریده‌اید، باز هم به میزان قسط پرداختی ماهانه از حقوقتان را پس‌انداز کنید.
– از راه‌های پس‌انداز برای آینده و بازنشستگی خرید یک بیمه عمرخوب است.
– متناسب با میزان درآمد و هزینه‌های خود، عضو صندوق‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز خانوادگی یا دوستانه شوید. با این کار مجبورید هرماه مبلغی را به حساب خود پس‌انداز کنید. بهتر است وامی را که بابت ثبت نام در این صندوق‌ها کسب می‌کنید صرف کالاهای لوکس یا غیرضروری نکنید.
رفتار اقتصادی درست را آموزش دهید
یک از بهترین کارها در تربیت اقتصادی فرزندان این است که با روش‌های تربیتی صحیح، رفتار اقتصادی فرزندان را اصلاح کرده و آنها را با محدودیت‌های اقتصادی خانواده آشنا کرد.
– به فرزندانتان آموزش دهید کسب درآمد راحت نبوده و پدر و مادر برای آن بسیار زحمت می‌کشند.
– به آن ها یاد دهید که قدردان محبت والدینش بوده و بی‌خود و بی‌جهت پولی را خرج نکنند.
– متناسب با میزان درآمد و هزینه‌های خود، عضو صندوق‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز خانوادگی یا دوستانه شوید. با این کار مجبورید هرماه مبلغی را به حساب خود پس‌انداز کنید. بهتر است وامی را که بابت ثبت نام در این صندوق‌ها کسب می‌کنید صرف کالاهای لوکس یا غیرضروری نکنید.
– گاهی هنگام خرید، فرزندانتان را همراه خود ببرید یا اگر شرایط سنی آنها اجازه می‌دهد، گاهی آنها را برای خرید برخی از مایحتاج خانه بیرون بفرستید تا با ایستادن در صف نانوایی یا با دست به جیب شدن و… حساب کار دست‌شان آمده و به‌سختی و خستگی خرید آشنایی پیدا کنند.
به پدر خانواده کمک کنید
خانم خانه می‌تواند در شرایط سخت و مشکلات اقتصادی این روزها، به‌عنوان شریک و همدم زندگی همسرش، به او کمک کند. بنابراین اگر بانوی شاغلی هستید، درآمد‌تان را در حساب مشترک ریخته تا همسرتان را دلگرم و امیدوار کنید.
اگر خانه‌دار هستید، از هنرها و استعدادهایی که دارید مثل آشپزی، خیاطی، عروسک‌سازی، شمع‌سازی و… می‌توانید در جهت درآمد‌زایی استفاده کنید.
توصیه‌های دینی را جدی بگیرید
در آیات و روایات، راهکارهایی برای افزایش رزق و روزی بیان شده که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم؛- شکرگزار باشید .
– از اذان صبح تا طلوع خورشید بیدار بمانید.
– استغفار کنید .
– با خانواده خوش‌اخلاق باشید.- صدقه دهید .
– از خواندن سوره واقعه بعد از نماز عشاء و سوره ذاریات از اذان صبح تا غروب آفتاب غافل نشوید.
