اسلام اهتمام انسان در دنیا برای رسیدن به شرایط بهتر را نفی نمی‌کند و حتی انسان را ترغیب می‌کند که خیر دنیا و آخرت را با هم طلب کند، اما ….
ما انسانها به خاطر دید مادی در این دنیای فانی، همّ و غم خود را بیشتر مصروف رسیدن به پیشرفتهای ظاهری دنیوی ــ که تا اندازه ای هم لازم است ــ نموده و از امور اخروی غفلت می کنیم. احادیثی زیادی در باره نهی از این نگرش از معصومین(علیهم اسلام) نقل شده است. امام باقر(علیه السلام) در حدیثی بیان می کند که چه بسا اهتمام انسان حریص برای منافع دنیوی و رسیدن به آن، نتیجه ای جز دردسر و گرفتاری او نداشته باشد و چه بسا انسانی، امور اخروی را دست کم بگیرد و از آنها کراهت داشته باشد(مثل بی توجهی به باورهای دینی)؛ در حالی که بعد از در پیش گرفتن همان امر آخرتی(مثلا توبه کند) سعادتمند شود.[۱] این حدیث و احادیث مشابه دیگر به ما می آموزد که همّ و غم ما باید بیشتر متوجه خانه آخرت باشد نه امورات دنیوی که چه بسا انسان را گرفتار استرس و تنش کند.
اهتمام برای خانه آخرت
اسلام اهتمام انسان در دنیا برای رسیدن به شرایط بهتر را نفی نمی‌کند[۲] و حتی انسان را ترغیب می‌کند که خیر دنیا و آخرت را با هم طلب کند.[۳] اما خاطرنشان می‌سازد که دنیا مزرعه آخرت است[۴] و مواهب آن تمام شدنی است و جهان آخرت باقی و ماندگار است.[۵] در این میان کسانی بر اثر غفلت و بی مبالاتی نسبت به آموزه های دینی، دلبسته دنیا شده و همت خود را در راه رسیدن به آن قرار می دهند؛ در حالی که به نتیجه دلخواه خود نرسیده و چه بسا آرامش خود در زندگی را نیز از دست دهند.
مصادیقی از گرفتاریِ حاصل از غرق شدن در دنیا
همه ما ضرب المثل «اغنیا محتاج ترند» را شنیده ایم. این ضرب المثل حاکی از آن است که چه بسا ثروتمند شدن(در عین کم توجهی به آخرت) باعث اضطراب و تشویش و تنش در زندگی فردی و خانوادگی افراد گردد. چه زوجهای جوانی که با چشمداشت به مادیات یکدیگر، و به امید رسیدن به یک زندگی ایده ال، با هم زندگی مشترک تشکیل دادند؛ اما پیوند آنها دوام چندانی نیافت. اینجاست که قرآن برای ما تبیین می کند که چه بسا شما در پی رسیدن به موقعیتی هستید، در حالی که نفع شما در آن نیست و برعکس[۶]
والدینی که به خاطر دید مادیگرایانه و کم لطفی نسبت به دین و دیانت، بر روی فرزندی حساب باز می کنند که مانند خودشان است، و فرزند دیگر که مقید به دین و دیانت است، کمتر به حساب می آورند؛ در حالی که موقع پیریِ والدین، فرزندی که بر روی آن حساب باز کرده اند، به زندگی خود مشغول است و کاری به والدین ندارد؛ اما فرزند مقید به دین، زیر بال و پر پدر و مادر خویش را می گیرد.
فردی با هزار آرزو با دوستان مادی نگر خود ــ که بی اعتنا به حلال و حرام دین هستند، مغازه‌ای، شرکتی، و کسب و کاری راه می اندازد؛ اما نتیجه اش بجز ورشکستی و نارو زدن دوستانش به او، چیز دیگری نیست. اما همین فرد(یا فردی دیگر) پس از پی بردن به اشتباه خود و اهتمام به کسب و کار حلال ــ که قبلا به آن بی اعتنا بود ــ به زندگی خوب و سالمی دست خواهد یافت. انشاءالله.
آخرت جویی، مخالف با مادیات نیست. اما مشکل از آنجایی شروع می شود که کسانی همه چیز را در مادیات خلاصه کرده و تمام وقت خود را مصروف دنیا می‌کنند؛ در حالی که جهان آخرت را که اصل است فراموش می کنند[۷] اینگونه افراد به فرمایش امام باقر(ع) که در ابتدای مقاله گفتیم؛ ممکن است سالها برای رسیدن به مقاصد دنیایی زحمت بکشند ولی نتیجه ی درگیری و اضطراب را نصیب خود کنند.
پی نوشت:
۱ـــ بحارالانوار، دار احیاء الترا العربی ، ج ۷۵، ص ۱۶۶
2ــ بقره/۲۰۱: « و برخى از آنان گویند: پروردگارا، به ما در دنیا نیکى و در آخرت نیکى عطا کن و ما را از عذاب آتش (دوزخ) نگاه دار.»
3ــ حدیث حضرت علی(علیه السلام) در نهج البلاغه (للصبحی صالح)، ۳۲۴ ، ص ۲۰۹
۴ــ نساء/۱۳۴: «هر که ثواب و نعمت دنیا را طالب است (از خدا بخواهد که) ثواب دنیا و آخرت نزد خداست.»
5ـــــ شوری/۳۶: «پس چیزى که نصیب شما گردیده متاع (فانى) زندگى دنیاست و آنچه نزد خداست بسیار بهتر و باقىتر است اما آن مخصوص است به آنان که به خدا ایمان آورده اند و بر پروردگار خود توکل مىکنند.»
6ــ بقره/۲۱۶: «و بسا چیزى را خوش ندارید و آن براى شما بهتر است، و بسا چیزى را دوست دارید و آن براى شما بد است.»
7ــ اما سجاد(علیه السلام): «بسیار عجیب است از کسانی که برای این دنیای زودگذر و فانی کار می کنند و خون دل می خورند ولی آخرت را که باقی و ابدی است رها و فراموش کرده اند.» بحار الأنوار (ط – بیروت) ؛ ج۷۵ ؛ ص۱۴۲
