فرزند و والدین الحمدلله رب العالمین و صلى على محمد و اهل بیته الطاهرین و لعنه الله على اعدائهم اجمعین
دست تدبیر الهى براى بقاء نسل انسان ، علاوه بر علاقه به بقا از وقتى که فرزند متولد مى شود، محبت او را در دل پدر و مادر او قرار مى دهد، آنان از راهى که خود نمى شناسند، به این نوزاد علاقه مند مى شوند، و همین علاقه و محبت بسیار، سرمایه گرانقدرى است که پشتوانه حیات و تربیت طفل است .
اگر نبود این علاقه بسیار، هرگز پدر و مادر، راضى نمى شدند، براى طفلى این همه زحمتهاى طاقت فرسا متحمل شوند و سرمایه مادى معنوى خود را صرف او کنند.
و این خود یکى از اسرار مهم آفرینش است ، اما این فقط کودک نیست که از والدین استفاده مى کند، والدین نیز از این کودک بهره مى برند در حقیقت بطور ناخواسته مزد زحمات خود را نیز بدست مى آورند.
آرى ، صفا و صمیمیتى که نوزاد به خانواده مى دهد، ارضاء غریزه بقا و خواسته درونى پدر و مادر که با آمدن کودک تاءمین مى شود، لذتهایى که والدین از دیدن فرزند، خندیدن و نشاط او مى برند.
و بالاخره ، تقویت روحیه و اراده والدین که براى تاءمین نیازهاى مادى و معنوى طفل صورت مى گیرد و تحت عنوان پدر و مادر جلوه مى کند، این همه پاداش و مزدى است که پدر ومادر در همان کودکى از فرزند شان در یافت مى کنند.
اینها همه گذشته از پاداشهاى معنوى است که در اثر تعلیم و تربیت و تاءمین نیاز کودک بدست خواهند آورد، مخصوصا وقتى فرزند شایسته آنها، دعا گوى آنها باشد.
والدین عزیز: اگر مى خواهید بزرگترین بهره را در زندگى و تربیت فرزند ببرید، سعى کنید از اول تولد فرزند، تصمیم بگیرید، نیت کنید و بنا بگذارید که این فرزند را بخاطر خدا و براى دستورات او و اینکه در آینده فردى مؤ من و خدمتگذار براى مسلمانان باشد، بزرگ کنید، اگر چنین کنید، تمام زحمات شما الهى مى شود. و شما همانند کسى که در عبادت خداست اجر مى برید، انشاء الله .
این کار که فقط به یک تصمیم جدى نیاز دارد، بسیارى از مشکلات را آسان و به شما نیروى فوق العاده مى دهد، به گونه اى که هرگز احساس ضعف یا بیگارى بیهود نخواهید کرد.
و مهمتر از همه شما با این نیت ، همواره فرزند خود را در مسیر الهى نگه خواهید داشت .
و بدانید که در دنیاى کنونى ما، تربیت فرزند و تاءمین معاش او، احتیاج به اراده آهنین و هدفى مقدس دارد، که با آن نیت الهى ، شما به این اهداف نائل خواهید شد انشاء الله .
باردارى و شیر دادن زمان بارورى جنسى و ازدواج به موقع
دوره فعالیت تناسلى زن تقریبا سال است یعنى اگر متوسط بلوغ جنسى (نه شرعى ) را در ۱۵ سالگى و هنگام قطع عادت را ۴۵ سالگى حساب کنیم ، فاصله ۳۰ سال مى شود، لیکن این بدان معنى نیست که زن در سن ۱۵ سالگى مى تواند باردار شود، خیر این بستگى به رشد جسمانى او دارد و چه بسا که تا سن ۲۰ سالگى باردارى براى دختر مناسب نباشد.
دوره فعالیت تناسلى مرد طولانى تر از زن است ، چه حدودا در سن ۱۶ سالگى بالغ شده . و تا ۶۰ سالگى ادامه دارد و گاهى تا ۸۰ سالگى نیز این قابلیت باقى مى ماند، اما بعد از ۵۵ سالگى روبه ضعف مى نهد.
و از همین نظر است که اغلب اوقات ، اطفال اینگونه افراد، ضعیف و نحیف مى گردند، بنابراین در آمیزش جنسى باید شرائط جسمى و استعداد مزاجى طرفین در نظر گرفته شود تا بعدا به سلامتى زوجین و فرزندان آنها لطمه اى وارد نشود.
ازدواجهائى که زودتر از موعد انجام مى گیرد چه بسا بخاطر افراط در مسائل زناشوئى موجب ضعف و تحلیل قواى بدن و ابتلاء به انواع بیماریها شود، در دختران نیز، کسانى که خیلى زود شوهر نمایند، ممکن است نتوانند که تعداد دلخواه صاحب فرزند شوند زیرا مبتلا به سقط جنین مى شوند، چرا که لگن خاصره بخاطر کوچکى هنوز گنجایش جنین و رشد آن را ندارد.
باردارى اینگونه افراد چه بسا پر زحمت و با مشقت بوده و در نتیجه زحمات طاقت فرسا ممکن است شکل و اندام آنها را تغییر و آنها را زودتر پیر کند، اولاد اینگونه افراد نیز در بسیارى از موارد ضعیف و فاقد نیروى جسمانى طبیعى خواهند بود.
از طرفى اگر سن مرد از ۵۵ به بالا و یا زن از ۴۰ بگذرد، ازدواج براى آنها مشکلاتى را بدنبال خواهد داشت .
زیرا اعضاء و نسوج زن قابلیت انعطاف را از دست خواهد داد، و براى حاملگى دچار زحمت بسیار خواهد بود، چرا که جنین وقتى رحم از طرفین توسعه نیافت ، به سمت بالاى شکم پیشرفت مى کند و اعضائى مانند کبد، معده و طحال و اعضاى سینه مانند قلب تحت فشار قرار خواهند گرفت .
بدین سبب است که اینگونه افراد معمولا داراى درد، طپش قلب ، سرگیجه ، تشنج و تهوع هستند و این مساءله در زنانى که مى خواهند بعد از گذشت ۴۰ سالگى براى بار اول حامله شوند بسیار سخت تر است ، مخصوصا هنگام زایمان دچار مشکل جدى هستند، و چه بسا هم جنین مرده بدنیا مى آید و اگر زنده بماند داراى قیافه محزون و مبتلا به امراض گوناگون و از جمله نرمى استخوان خواهد بود.
دعا و استغفار براى بچه دار شدن
امام سجاد علیه السلام به یکى از اصحاب خود فرمود: براى بچه دار شدن بگو:(( رب لا تذرنى فردا و انت خیر الوارثین ، و اجعل لى من لدنک ولیا یرثنى فى حیاتى و یسغفر لى بعد موتى و اجعله خلفا سویا و لا تجعل للشیطان فیه نصیبا، اللهم انى استغفرک و اتوب الیک انک انت الغفور الرحیم .))
یعنى خدایا مرا تنها مگذار و تو بهترین وارث هستى ، براى من از نزد خود کسى را قرار ده که از من ارث برد در حیاتم و استغفار کند براى من بعد از مرگم ، و او را سالم قرار ده و براى شیطان در او نصیبى قرار مده ، بار خدایا از تو طلب آمرزش مى کنم و به سوى تو بر مى گردم ، توئى آمرزنده مهربان ، این دعا را هفتاد باز بخواند، هر که این دعا را بسیار خواند، خداوند آنچه امید دارد از مال و فرزند همراه با خیر دنیا و آخرت به وى خواهد داد خداوند مى فرماید:(( استغفرا ربکم انه کان غفارا یرسل السماء علیکم مدرارا و یمددکم باموال و بنین و یجعل لکم جنات و یجعل لکم انهارا.))
فرزند شایسته گل بهشتى است ، خود را محروم نکنید (( الولد الصالح ریحانه من ریاحین الجنه ))
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: فرزند شایسته گلى از گلهاى بهشت است .
باردارى یکى از پدیده هاى مهم زندگى هر بانوئى است .
در روایات متعدد، با بیانات گوناگون ، رهبران اسلامى کوشیده اند، امت اسلامى را به ازدواج و تناسل و تولید مثل تشویق کنند، و اینکه از نظر اسلامى زنى که باردار مى شود و از آوردن بچه امتناع نمى کند، بر آن زنى که باردار نمى شود و یا از آوردن بچه امتناع مى کند، ترجیح دارد که جاى هیچگونه شک و تردیدى نیست ، و اصولا امتناع از باردارى بطور مطلق ، مخالف هدف مهم ازدواج و غریزه طبیعى انسان که مایل به بقاء و تولید مثل است مى باشد.
اولاد از نعمتهاى بزرگ خداوندى است ، که کانون گرم خانواده را صفائى دیگر مى بخشد و پدر و مادر را مصمم تر و پرنشاط مى گرداند، این آرزوى هر عروس و دامادى است که بر ثمره گلستان خانواده خود نگاه کنند و وجود سراسر لطف . محبتشان را، نثار او کنند مردى بنام بکر ابن صالح گوید به ابو الحسن علیه السلام (حضرت رضا یا موسى ابن جعفر علیهاالسلام ) نوشتم که پنج سال است که از بچه دار شدن خوددارى کرده ام زیرا خانواده ام بچه نمى خواهد و مى گوید: بزرگ کردن ایشان بخاطر تنگدستى مشکل است ، شما چه مى فرمائید: حضرت در جواب نامه مرقوم فرمود: بچه بخواه که خداوند به آنها روزى مى دهد.
و در فصل اهمیت ازدواج پاره اى از این روایات گذشت ، که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: نسل خود را زیاد کنید که من به آن افتخار مى کنم ، و یا فرمودند زنى بگیرید که بچه دار مى شود و مانند آن ، پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: فرزند بخواهید، و از آن روگردان نباشید، همانا فرزند روشنى چشم و (همچون ) گل (صفاى ) دل است ، و بپرهیزید از ناتوانى و نازائى
ارزش باردارى و شیردادن بچه
حضرت امیر علیه السلام فرمود که پیامبر اکرم راجع به جهاد و فضیلت آن سخن گفت ، در این میان بانوئى به حضر عرض کرد: یا رسول الله پس سهم زنان چیست ؟
حضرت فرمود: آرى زن از هنگام باردارى تا زایمان و سپس تا از شیر گرفتن طفل ، پاداشى مانند کسى که در راه خدا جهاد مى کند براى اوست ، و اگر در این مدت از دنیا برود همانند شهید است
احتیاط در آمیزش (( نهى النبى (ص ) عن و طى الحبالى حتى یضعن ))
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نهى فرمود از آمیزش با زن باردار تا وقتى که زایمان کند.
و در روایت دیگرى پیامبر اکرم به على علیه السلام فرمود: اگر همسر تو باردار است با وى آمیزش مکن مگر اینکه با وضو باشى .
متخصصین گویند: بطور کلى آمیزش با زن باردار در ماههاى آخر باردارى اصلا صلاح نیست و چه بسا موجب عفونت یا سقط جنین مى گردد – و در ماههاى اولیه باردارى اگر با احتیاط تواءم باشد ضررى ندارد.
نکات لازم براى فرزندى سالم
جنین موجودى است زنده و بسیار حساس ، آسیب پذیرى او در هنگامى بیشتر است که علائم باردارى به اندازه کافى واضح و روشن نشده است .
بنابراین خانم هائى که در سنین بارورى قرار دارند باید با بروز کمترین علائم مثل تاءخیر رگل یا حالاتى که و یار نامیده مى شود به پزشک زنان مراجعه کنند، تا بتوانند از خطرات احتمالى براى خود و جنین در امان باشند، کسانى که فرزندان سالم و شاداب مى خواهند مى بایست در مورد جنین خویش مراقبتهاى لازم را بنمایند.
رعایت نکات زیر در دوران باردارى به سلامتى جنین و نوزاد آینده کمک مى کند.۱ – تغذیه مناسب :
رشد جنین بطور مستقیم بستگى به تغذیه مادر دارد، غذاى مادر باید کافى و حاوى ویتامینها و املاح و آهن باشد که با مصرف نان ، شیر، کره ، پنیر، تخم مرغ ، گوشت ، میوه جات و سبزیجات تاءمین مى گردد، مواد قندى و نشاسته نیز براى رشد جنین و احتیاجات فیزیولوژیکى مادر لازم است ، این مواد در برنج سیب زمینى ، غلات و انواع شیرینى ها و قند موجود است .
اما باید به حد تعادل خورده شود، زیرا پرخورى منجر به چاقى مى گردد و چاقى زیاد در دوران باردارى مضر است معمولا افزایش وزن مادر در تمام دوره حاملگى نباید از ۱۰ – ۱۲ کیلوگرم بیشتر باشد.
یکى از موادى که خیلى ضرورى است ماده اى است بنام کلسیم که براى ساخته شدن استخوان بندى جنین لازم است ، چون کلسیم در شیر بطور کلى در لبنیات به مقدار زیاد وجود دارد، لذا بهتر است زنان باردار و شیرده حداقل روزى دو لیوان شیر بنوشند، علاوه بر شیر از ماست و پنیر هم مى توان استفاده کرد.
۲ – پیشگیرى از ابتلاء به بیماریهاى عفونى و تب دار:
مادر به علت تاءثیر شدید و وابستگى زیاد با جنین باید از برخورد با اشخاص بیمار، سرماخورده ، رفتن به مراکز شلوغ ، بچه هاى بیمار، اجتناب کند زیرا بیمارى و داروهائى که براى رفع آن مصرف مى شود، ممکن است مشکلاتى را ایجاد کنند.
۳ – داروها:
دارو هر چقدر هم که بى ضرر باشد نباید بى تجویز پزشک متخصص مصرف گرد
۴ – لباس و کفش مناسب :
پوشیدن لباس و کفش مناسب در راحتى مادر سهم به سزائى دارد.
۵ – نرمش هاى روزانه و گردش :
در هواى آزاد و پیاده روى ، موجب راحت تر شدن زایمان مى گردد.
بچه زیبا
امام صادق علیه السلام به پسرى زیبا نظر نموده فرمود: پدر این جوان باید گلابى خورده باشد و در روایتى نیز خوردن گلابى براى مادر موجب طراوت فرزند شمرده شده است .
خرما براى زن هنگام زایمان
امام صادق علیه السلام فرمود: هیچ التیام بخشى مانند خرما براى زائو موثر نیست ، زیرا خداوند حضرت مریم را در هنگام نفاس (زایمان ) به خرماى تازه روزى داد.
خاصیت خوردن کندر براى زنان باردار
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: به زنان باردار خود کندر بخورانید که فرزند چون در شکم مادر با کندر تغذیه شود، عقلش محکم مى شود و اگر پسر باشد شجاع مى شود و اگر دختر باشد عظمت عجیزتها فتحظى عند زوجها (از نظر جسمى در امور جنسى کامل مى گردد)
لقمه حرام در طفل اثر مى گذارد (( کسب الحرام یبین فى الذریه ))
امام صادق علیه السلام فرمود:
در آمد حرام در اولاد اثر مى گذارد – یعنى پدر و مادر باید مراقب باشند، که غذاى حرام نخورند وگرنه نطفه اى که با غذاى حرام درست شده و یا جنینى که با غذاى حرام تغذیه شده باشد، در فرزند اثر نامطلوب باقى مى گذارد
حالات و روحیات مادر در روان طفل اثر مى گذارد
نواقصى که در ساختمان جنین در شکم مادر پدید مى آید، منحصر به ضایعات جسمانى نیست ، بسیار اتفاق مى افتد که فرزند در رحم مادر دچار عوارض روانى و انحرافهاى معنوى مى شود که ظاهرا ناپیداست ، ولى مادر زمینه هاى آن را در فرزند آماده نموده و بچه با وضع اسرارآمیزى با همان زمینه ها و شرائط شکل مى گیرد و پس از ولادت و گذشت زمان تدریجا آن اسرار نهفته را آشکار مى کند.
شاید یکى از رموز دستورات دینى به اینکه همسرى ، انتخاب کنید، که اخلاق و دین داشته باشد، و ازدواج با زن احمق بپرهیزید که فرزندش ضایع است ، در همین نکته نهفته باشد، مادر فقط بدن و جسم طفل را پرورش نمى دهد، بلکه صفات اخلاقى بسیارى از مادر به فرزند سرایت مى کند.
مادر در دوران باردارى، مى بایست از آرامش و اعصاب خوب ، برخوردار باشد، هیجانات فوق العاده ترس هاى زیاد، حتى بغض و کینه و حسدهاى شدید و امورى مانند اینها مى تواند در روح و روان و حتى جسم جنین اثر سوء بگذارد.
صفات روحى مادر هم سرایت مى کند
از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است که فرمود:(( انظر فى اى شیى ء تضع ولدک فان العرق دساس )) ببینید و دقت کنید که نطفه خودتان را در چه محلى قرار مى دهید، که اخلاق سرایت مى کند.
محمد حنفیه یکى از فرزندان حضرت على علیه السلام است ، حضرت على علیه السلام در جنگ جمل ، او را پرچمدار لشکر نمود، حضرت به او فرمان حمله داد، محمد حمله کرد، اما دشمن با بارش تیر مانع از حمله او شد، او صبر کرد تا تیرها کمتر شود، حضرت خود را به او رسانید و فرمود: نترس ، در میان نیزه ها حمله کن که مرگ سپر خوبى است !! او کمى پیشروى کرد، ولى باز متوقف شد.
على علیه السلام از این ضعف فرزندش آزرده شد، نزدیک آمد و با قبضه شمشیر بر او کوبید و فرمود: (( ادرکک عرق من امک ، )) این ضعف و ترس را از مادرت به ارث برده اى ، آرى ، اگر پدرى همچون حضرت امیر علیه السلام که قهرمان بى همتاى میدان نبرد است ، براى کسى باشد اما مادر او داراى برخى صفات نباشد، باز تاءثیر مادر سبب انتقال آن ضعف به فرزند مى شود.
کنترل جمعیت راحتى در جمعیت کمتر (( قله العیال احد الیسارین ))
حضرت على علیه السلام فرمود: کمى زن و بچه یکى از دو راحتى است – عیال بمعناى افراد تحت سرپرست مى باشد.
مال و فرزند شما را غافل نکند (( یا ایها الذین آمنوا لا تلهکم اموالکم و لا اولادکم عن ذکر الله فمن یفعل ذلک فاولئک هم الخاسرون . ))
خداوند متعال مى فرماید: اى کسانى که ایمان آورده اید، دارائى ، و فرزندان شما، شما را از یاد خدا باز ندارند – کسانى که چنین کنند اینان از زیانکارانند.
فرزندش او را بد عاقبت کرد (( مازال الزبیر رجلا منا اهل البیت حتى نشاء ابنه المشوم عبدالله ))
حضرت على علیه السلام فرمود: زبیر (نام مردى از اصحاب پیامبر است ) همواره با ما خانواده بود تا پسر شوم او عبدالله بزرگ شد (این حدیث را در بحث مسئولیت پدر و مادر توضیح خواهیم داد)
بچه دار شدن از ازدواج کردن که بالاتر نیست
مساءله ۴: مستحب بودن ازدواج گاهى بخاطر بعضى جهات حکمش تغییر مى کند، گاهى ازدواج واجب مى شود مثل آنجائى که اگر ازدواج نکند به گمان بسیار در حرام مى افتد یا ضرر مى بیند و گاهى هم ازدواج حرام مى شود، مثل آنجائى که ازدواج موجب شود که واجبى ترک شود مثلا تحصیل علمى که بر او واجب است انجام نشود، یا حقى از حقوق واجب ترک شود، و گاهى نیز ازدواج مکروه است ، و آن جائى است که شخص با ازدواج در کار مکروه بیفتد…
بنابراین، کسانى که مى دانند – و کیست که نداند؟! – در عصر کنونى بخاطر مشکلات اجتماعى و اقتصادى و اخلاقى فراوان که بسیارى از آنها در اختیار پدر و مادر هم نیست ، نمى توانند رعایت ضوابط شرعى و الهى را در مورد خود و تربیت فرزندان خود بنمائید، و لااقل دچار دهها مکروه مى شوند، بهتر است نسبت به زیادى فرزند حساب شده فکر کنند.
بسیار سادگى است اگر کسى گمان کند، حکم اسلام به مستحب بودن فرزند داشتن ، ضابطه و حدى ندارد، این حکم استحبابى هم مثل سایر احکام استحبابى دیگر همانند، ازدواج زیارت مومن ، استحباب قرض ، سلام کردن و غیره داراى مرز و حدودى است که ابعاد آن و تقدم و یا تاءخر آن نسبت به سایر ارزشها مى بایست طبق نظر علماء و مجتهدین انجام گیرد.
آیا کسى هست که معتقد باشد، چون ازدواج مستحب است ، پس هرزه گى در ازدواج و هر روز به دنبال زنى رفتن و عیاشى کردن و از تمامى ارزشها دورى کردن هم مستحب است ؟!
اول فکر کن بعد انجام بده
آیا نباید هر کس ، شرائط خود و مسائل مهم را در نظر بگیرد و به عاقبت کار فکر کند و سپس اقدام کند؟ در روایت است که مردى خدمت حضرت رسول (ص ) آمد و عرض کرد مرا نصیحتى بفرما، حضرت فرمود: آیا مى پذیرى ؟ گفت آرى ، حضرت سه بار ابن پیمان را از او گرفت سپس فرمود: ترا سفارش مى کنم ، هر وقت خواستى کارى انجام دهى ، به عاقبت آن فکر کن ، اگر صلاح است انجام بده و اگر صلاح نیست و رهایش کن .
عقل و تدبیر هم نعمت خداست
برخى گویند، که روزى دهنده فرزند خداست ؟! ما گوئیم درست است روزى و تمام حالات و نیروهاى انسان همه و همه در دست خداست ، اما فکر و اندیشه و عقل و تدبیر هم یکى از ابزار الهى است که خداوند در اختیار انسان قرار داده است .
آیا مى شود گفت که چون روزى دهنده خداست ، پس باید دنبال کار و کسب نرفت ؟ آیا مى شود گفت که چون روزى دهنده خداست ، پس انسان اموالش را حیف و میل کند؟! خیر، در روایت است که دعاى چند نفر مستجاب نیست ، یکى از آنها مردى است که خداوند به او نعمت داده ، او همه را مى بخشد بعد دعا مى کند که خداوند به او روزى دهد، خداوند مى فرماید: مگر به تو روزى بسیار ندادم ، چرا میانه روى نکردى ؟
آرى درست است که روزى دهنده خداست ، اما در عین حال طلب روزى کردن و به دنبال کار و کسب رفتن که امام صادق علیه السلام فرمود: برخى از روزیها پوست را بر استخوان مى خشکاند، یعنى با جان کندن و به سختى بدست مى آید، مگر نه این است که امروزه ، بمقتضاى حدیث امام صادق علیه السلام که فرمود: زمانى بر مردم مى آید که چیزى بهتر (یا کمیاب تر) از دوست مناسب و پول حلال نیست و اینکه در آخر الزمان پول حلال کم است و در آوردن مخارج زندگى از راه حلال بسیار مشکل شده است ؟!
آیا اینهمه بى انصافى و دزدى و رشوه و فحشاء و مردم آزارى که از بعضى مشاهده مى شود.
این همه گرگ صفتى و درنده خوئى که اعصابها را ضعیف کرده و مردم را به یکدیگر بد بین و تند خود کرده است جز براى بدست آوردن روزى است ؟! امام صادق علیه السلام فرمود: با شمشیر جنگیدن آسان تر است تا یافتن روزى حلال .
پدر و مادر مسئول تربیت فرزندان هستند
آیا پدر و مادر، مسئول تاءمین خوراک و پوشاک و مسکن و درس و تربیت و اخلاق فرزندانشان نیستند، آیا شما فکر مى کنید که دین مقدس اسلام فرموده است که اولاد فراوان خوب است ، هر چند پدر و مادر را بدبخت کنند، روح و جسم آنها را خراب کنند، پدر و مادر را از فکر دین و اخلاق و انجام وظائف باز دارند؟ هر چند فرزندان نیز هر کدام داراى دهها مفاسد اجتماعى از قبیل بى تربیتى و فحاشى و فساد و اعتیاد باشند؟! مگر نه این است که از حقوق اولاد بر پدر و مادر این است که آنها را تربیت کنند و به آنها ادب بیاموزند، آیا بدون کنترل و فکر مى توان ، همه فرزندان را اسلامى تربیت کرد، آنچه تاکنون گفته شد، فرزند از دید خانواده است ، اما در بعد اجتماع ، و مسائلى که رشد بى رویه جمعیت بر اجتماع پدید مى آورد، مسائل دیگرى دارد که متخصصین آن را تذکر داده اند، مساءله وقتى جدى مى شود که فرزند بسیار در سطح خانواده و اجتماع هر دو داراى مشکلات سنگین باشد، نه پدر و مادر از عهده خرج و تربیت آنها برآیند و نه اجتماع و امکانات آن .
اداره زندگى مشکل است (( هلک صاحب العیال ))
امام رضا علیه السلام از پدرش و ایشان از امام صادق علیه السلام روایت کنند که حضرت صادق از کنار صیادى مى گذشتند، فرمودند: چه نوع حیوانى بیشتر در دام تو مى افتد؟ جواب داد: پرنده بچه دار! حضرت در حالى که از کنار وى مى گذشت فرمود: صاحب عیال هلاک است ، صاحب عیال هلاک است . یعنى زن و بچه دار بسیار در معرض خطر است .
کم باشد ولى اندازه ، بهتر است از…
امام سجاد علیه السلام فرمود: پیامبر به چوپانى که شتر مى چراند عبور کرد، کسى را فرستاد تا مقدارى نوشیدنى (شیر) از او بگیرد، چوپان گفت ، اما شیرى که در پستان شتر است براى مصرف صبحانه (فردا) است و اما آنچه در ظرفهاست مصرف شام آنها است .
حضرت فرمود: خدایا مال و فرزندش را زیاد کن !
سپس به چوپانى که گوسفند مى چراند عبور کرد و کسى را فرستاد تا مقدارى نوشیدنى از وى بگیرد چوپان آنچه شیر در پستان گوسفند بود دوشید سپس آنچه در ظرف خود نیز داشت روى آن ریخته همراه با گوسفندى نزد پیامبر فرستاد و عرض کرد: این موجودى ماست اگر دوست دارید اضافه کنیم حضرت رسول صلى الله علیه و آله عرضه داشت خدایا به او اندازه عنایت کن ، (مقدارى که محتاج کسى نباشد).
یکى از اصحاب پیامبر عرض کرد: یا رسول الله براى آن چوپان که شما را رد کرد دعائى نمودى که همه ما دوست مى داشتیم (زیادى مال و فرزند) و براى آنکه شما را اجابت کرد دعائى فرمودى که همه ما نسبت به آن کراهت داریم ، حضرت فرمود: آنچه کم باشد و کفایت کند بهتر است از آنچه زیاد باشد ولى انسان را به غفلت اندازد، بعد فرمود: (( اللهم ارزق محمدا و آل محمد الکفاف ،)) خدایا محمد و آل محمد را به اندازه کفایت روزى بده . (و طبق کافى حضرت فرمود: خدایا به محمد و آل محمد و دوستان ایشان به مقدار کفایت و عفت عطا کن ، و به دشمنان محمد و آل محمد مال و فرزند بده ).
زن و بچه شمارا به حرام نیندازد (( یا ابن مسعود لا تحملنک الشفقه على اهلک و ولدک على الدخول فى المعاصى و الحرام .))
پیامبر اکرم در سفارشات خود به عبدالله ابن مسعود به وى فرمود: اى پسر مسعود، مهربانى و دلسوزى بر خانواده و فرزندان ، تو را به انجام حرام و گناه نیندازد، خداوند متعال مى فرماید: روزى که مال و پسران در آن سود ندهد مگر کسى که با قلب سالم نزد خداوند آید.
جلوگیرى از بار دارى
جلوگیرى از بار دارى به معناى بیرون کشیدن آلت و بیرون ریختن منى ، جائز است گر چه این کار، خطرات بار دارى نا خواسته را در پى دارد، زیرا ممکن است ذرات ریز از منى زودتر وارد، رحم شود، به هر حال این کار جایز است .
همچنانکه جلوگیرى از بار دارى از طریق خوردن قرص و یا قرار دادن پوشش بر روى آلت نیز شرعا اشکالى ندارد، اما گذاردن دستگاه در مجراى زن براى جلوگیرى از بار دارى به خودى خود مانعى ندارد ولى از آنچه که لازمه این کار نگاه کردن به عورت زن است ، حرام مى باشد، هر چند این کار را دکتر زن انجام دهد، زیرا نگاه کردن به عورت زن بر زن هم حرام است .
پس اگر بشود از راهى که مبتلا به این محذور نشوند، انجام داد، مانعى ندارد.
اما بستن لوله ها و یا عقیم نمودن ، طبق گفته برخى از فقهاء اگر قبل از بچه دار شدن باشد، جایز نیست ، زیرا جنایت حساب مى شود، اما پس از اینکه زن و شوهر صاحب حداقل یکى دو فرزند شدند، دیگر اشکالى ندارد، بشرط آنکه حرام دیگرى مثل نگاه کردن به عورت در پى نداشته باشد.
بهترین شیر براى بچه (( ما من لبن رضع به الصبى اعظم برکه علیه من لبن امه ))
حضرت امیر(ع ) فرمود: هیچ شیرى براى بچه با برکت تر از شیر مادرش نیست (این سخن در مادرانى مؤ ثر است که دلسوز فرزندان خویش هستند نه مادرانى که به اندام و رفاه خود بیش از فرزندشان اهمیت مى دهند).
به فرزند خود جفا نکنید
امام صادق (ع ) فرمود: مدت شیر دادن به بچه (به وسیله سینه مادر) بیست و یک ماه است هر چه از این کم شود ستم بر بچه است .
مؤلف مى گوید: اهمیت شیر مادر امروز بر کسى پوشیده نیست ، متخصصین راجع به منافع شیر مادر و امتیازات آن ، سخن فراوان گفته اند، پس بر مادران دلسوز و شایسته است ، تا فرزند دلبند خود را از این نعمت الهى ، که حق خالص و طبیعى اوست ، محروم نکنند.
مادر شیخ انصارى او را به وضو شیر مى داد
یکى از بزرگترین علماء شیعه که کتابهاى ارزنده وى هم اکنون در حوزه هاى علمیه تدریس مى شود، آیه الله العظمى شیخ مرتضى انصارى است ، به مادر شیخ گفته شد: فرزندت به درجات عالیه اى از علم و تقوى رسیده است ، پاسخ داد: من ترقى بیشترى هم از او انتظار داشتم ، زیرا هنگام شیر دادن ، هرگز او را بدون وضو شیر ندادم ، حتى در شبهاى سرد زمستان هم وضو مى گرفتم و سپس به وى شیر مى دادم .
ارزش مادرى که به فرزند خود شیر مى دهد
پیامبر اکرم در حدیثى به همسرش ام سلمه فرمود: زن وقتى که حامله مى شود همانند یک انسان روزه دار، که شب را به عبادت سپرى مى کند، و در راه خدا با جان و مال جهاد مى کند، پاداش خواهد برد، وقتى که زایمان کند آنقدر پاداش مى برد که از زیادى در فکرش نمى گنجد.
و چون فرزندش را شیر دهد، به هر جرعه اى که نوازد مى مکد، پاداش آزاد کردن یک بنده از فرزندان حضرت اسماعیل براى اوست ، و چون از شیر دادن فارغ شود، فرشته اى بر پهلوى او زند و مى گوید: آمرزیده شدى ، از نو شروع کن . (یعنى مثل کسى هستى که تا به حال کار بد نکرده و تازه مى خواهد انجام وظیفه کند)
فرزند و تربیت او یکى از دو راحتى (( قله العیال احد الیسارین ))
امیر المؤ منین (ع ) فرمود: عیال کمتر یکى از دو راحتى است .(۲۱۶) (و آن دیگرى رفاه مادى است ، آنها که با زیاد کردن جمعیت خانواده خویش دچار کدورت و سختى شدید و اعصاب ضعیف و مریض و بدى اخلاق و دورى از دستورات دین مى شوند راحتى را انتخاب کنند).
سعدى مى گوید:
اى گرفتار و پاى بند عیال دیگر آسودگى مبند خیال
غم فرزند و نان و جامه و قوت بازت آرد ز سیر در ملکوت
همه روز اتفاق مى سازم که به شب با خداى پردازم
شب چو عقد نماز مى بندم چه خورد بامداد فرزندم
آیا سالم است ؟
در روایت است که امام چهارم علیه السلام وقتى مژده فرزندى را به او مى دادند، سئوال نمى فرمود که پسر است یا دختر، اول مى پرسید آیا سالم است ؟ اگر سالم بود مى فرمود: شکر خداى را که از من فرزند ناسالم نیافرید (یعنى اهمیت به سالم بودن است نه دختر و پسر بودن، اگر سالم باشد بهترین لطفها را خداوند به پدر و مادر خود طفل کرده است پس ناشکرى نکنید).
هر چه خدا بخواهد خوب است دختر باشد یا پسر
براى یکى از شیعیان دخترى متولد شده بود، نزد امام صادق آمد، حضرت دید ناراحت است فرمود: بگو ببینم اگر خداوند به تو وحى کند و از تو بپرسد که من برایت انتخاب کنم یا خودت براى خودت انتخاب کنى چه مى گوئى ؟ عرض کرد: مى گویم خدایا شما برایم انتخاب کن ، حضرت فرمود: خدا براى تو (دختر) انتخاب کرده است .
سپس (حضرت با اشاره به داستان موسى و خضر که خضر آن پسر بچه را کشت و موسى اعتراض کرد) فرمود آن پسر بچه که آن عالم او را کشت خداوند عزوجل مى فرماید:(( فاردنا ان یبدلها ربهما خیرا منه زکوه و اقرب رحما.))
یعنى خداوند خواست فرزندى پاکیزه و نزدیکتر به جاى آن پسر بچه به آنها عنایت کند سپس حضرت صادق علیه السلام فرمود: خداوند بجاى آن ، پسر دخترى به آنها داد که هفتاد پیامبر از او متولد شد.
یعنى فرزند اگر صالح باشد دختر و پسر ندارد، و انسان باید در تربیت آنان کوشا باشد چه بسیار دخترانى که مردان را تاب صعود به مقام و درجه آنها نیست ، آرى ممکن است در شرائط خاصى تربیت دختر بخاطر مسائلى که زمانه و جو جامعه ایجاد کند مشکلتر باشد و لیکن هر قدر که انسان بیشتر زحمت بکشد اجرش بیشتر و اثرات اجتماعى و دینى آن هم بخاطر تاءثیر شدید و عمیق مادر بر فرزند و خانواده بیشتر است .
شاید بتوان گفت : یک بانوى شایسته بیش از یک مرد مى تواند در موفقیت و پیشرفت جامعه مؤ ثر باشد، آنهمه تاکیدى که از هنگام انعقاد نطفه در رحم مادر چه از جهت دینى و چه در مسائلى بهداشتى و روانى شده است . بطورى که حتى پایه هاى اصلى سعادت کودک از نظر جسمى و روحى از مادر شروع مى شود و بعد از آن هم هنگام شیردادن و کودکى و تربیت و سپس کانون خانواده و سپس مسئولیت او در قبال مسائل اجتماعى و غیره همه حکایت از اهمیت و حساسیت نقش زنان در نزد رهبران اسلامى دارد زیرا بناى سلامت جسم و روح جامعه بوسیله مادر پى ریزى مى شود.
گل خوشبو
مردى نزد پیامبربود، به او خبر دادند که فرزندى برایش متولد شده ، رنگ صورتش پرید پیامبر فرمود چه شده ؟ گفت : خیر است حضرت فرمود: بگو، گفت : وقتى من مى آمدم زنم در حال زایمان بود به من خبر دادند که دختر زائیده است .
پیامبراکرم صلى الله علیه و آله فرمود: زمین او را بر مى دارد و آسمان سایه مى اندازد و خدا روزیش مى دهد و براى تو هم گلى است که مى بوئى (چرا ناراحتى ) الحدیث -.
مؤ لف گوید: آداب و رسوم جامعه و خانواده ها گاهى چنان در اعماق روح و جان افراد رسوخ مى کند که حتى علم و آگاهى ایشان نیز مانع از تغییر آن نمى شود، شخصیکه خود را روشنفکر یا متفکر و دیندار مى دادند باز در اثر تلقین و ارزشهاى کاذب از خود عکس العمل نشان مى دهد و نسبت به همسرى که او گلى آورده است خشمگین مى شود، اینان فقط پستى خود را با این اعمال آشکار مى کنند.
جارود ابن منذر گوید: امام صادق به من فرمود: به من خبر رسیده که دخترى برایت متولد شده و تو او را دوست ندارى ، او چه ضررى براى تو دارد؟ گلى است که مى بوئى و روزیش هم به عهده دیگرى است . (( و کان رسول الله (ص ) ابا بنات ، )) پیامبر اکرم هم پدر چند دختر بود.
دختر سود خالص است (( البنات حسنات و البنون نعمه و الحسنات یثاب علیها و النعمه یسال عنها ))
امام صادق علیه السلام فرمود: دختران نیکى ها هستند و پسران نعمتها، نیکى ها پاداش دارند و از نعمتها سئوال مى شود (بنابراین دخترها از نظر دینى براى پدر و مادر بیشتر بهره دارند.)
چه بسیار دختر که از پسر بهتر است
یحیى ابن زکریا گوید از حضرت هادى علیه السلام ضمن نامه اى ، تقاضا نمودم برایم دعا کند تا خداوند به من پسرى عنایت فرماید، حضرت در جواب نامه مرقوم داشت : چه بسیار دخترى که از پسر بهتر است ، وقتى همسرم زایمان نمود، دخترى به دنیا آورد، ولى همچنانکه حضرت فرمود بود، دخترى شد بهتر از بسیارى از پسران دوران .
اذان و اقامه در گوش نوزاد
پیامبر اکرم (ص ) فرمود: هر که فرزندى خدا به او دهد باید در گوش راست او اذان نماز بگوید و در گوش چپ اقامه بگوید که این کار او را از شیطان رجیم نگه مى دارد.
ختنه مفید و لازم است (( اختنوا اولادکم لسبعه ایام فاءنه اطهر و اسرع لنبات اللحم و ان الاءرض تکره بول الاءغلف . ))
امام صادق فرمود: فرزندان خود را طى هفت روز ختنه کنید که پاکیزه تر و گوشت او را سریعتر مى رویاند و همانا زمین از ادرار فرد ختنه نکرده کراهت دارد. مؤ لف گوید: ختنه کردن واجب است حتى بعد از بلوغ .
عقیقه لازم است (( کل مولود مر تهن بالعقیقه .))
امام صادق علیه السلام فرمود: هر نوزادى در گرو عقیقه است و در روایت دیگرى پیامبر فرمود: نوازد در گرو عقیقه است خواه پدر و مار او را از این گرو بیرون آورند یا نیاورند.
روایت دارد که دادن پول عقیقه کفایت نمى کند باید گوسفند یا گاو یا شترى بکشند و بهتر است و عقیقه چاق باشد و پدر و مادر از عقیقه نخورند مخصوصا مادر).
اولین هدیه به فرزند (( فلیحسن احدکم اسم ولده .))
حضرت موسى ابن جعفر(ع ) فرمود:
اولین خدمت مرد به فرزندش ، نام نیکو است ، بر هر یک از شما لازم است که براى فرزندش نامى نیکو انتخاب کند.
اهمیت و برکت نام محمد و فاطمه در خانواده
ابو هارون گوید: من در مدینه همنشین امام صادق علیه السلام بودم ، چند روز نزد حضرت نرفتم ، وقتى خدمتش رسیدم حضرت فرمود: اى ابا هارون چند روز تو را ندیدم ؟ عرض کردم : پسرى برایم متولد شده ، فرمود: خداوند مبارک گرداند نامش را چه گذاردى ؟ عرض کردم او را محمد نامیدم ، حضرت همین که نام محمد را شنید در حالى که مى فرمود: محمد، محمد، محمد، آنقدر خم شد تا صورتش نزدیک زمین قرار گرفت ، سپس فرمود: جانم و فرزندانم و خانواده و پدر و مادرم تمام اهل زمین همگى فداى رسول الله باد، به فرزندت بد نگو و او را مزن و اذیتش مکن ، و بدان در زمین خانه اى نیست که در آن نام محمد باشد مگر اینکه هر روز تقدیس مى شود، سپس حضرت به من فرمود: آیا او را عقیقه کرده اى ؟ جوابى ندادم ، حضرت از سکوتم پى برد که من انجام نداده ام .
شخصى را صدا زد و به گونه اى که من متوجه نشوم به او چیزى فرمود: به گمان کردم که به آن شخص دستورى خصوصى داده است ، خواستم بلند شوم فرمود: سرجایت باش ، آن مرد سه دینار آورد و به من داد، حضرت فرمود: برو دو گوسفند فربه تهیه کن و آنها را ذبح کن خودت بخور و به دیگران هم بخوران .
و در روایتى که در حقوق و تربیت اولاد ذکر خواهد شد، امام صادق علیه السلام به مردى که نام دخترش را فاطمه نهاده بود فرمود: وقتى نام او را فاطمه نهادى ، به او بد مگو، نفرینش مکن و او را مزن .
از نامهاى زشت پرهیز کنید (( ان الشیطان اذا سمع منادیا ینادى باسم عدو من اعدائنا اهتز واختال ))
امام باقر(ع ) فرمود: شیطان چون بشنود کسى همنام دشمنان ما را صدا مى کند و به وجد و طرب در مى آید.
نامهاى زشت را تغییر دهید (( ان رسول الله (ص ) کان یغیر الاسماء القبیحه فى الرجال و البلدان .))
پیامبر اکرم (ص ) نامهاى زشت در مردها و شهرها را تغییر مى داد.
به پیامبر جفا نکنید (( من ولد له اربعه اولاد لم یسم احدهم باسمى فقد جفانى .))
پیامبر اکرم (ص ) فرمود: هر که خداوند به او چهار فرزند (پسر) بدهد و یکى از ایشان را بنام من نکند به من جفا کرده است .
امام حسین علیه السلام نام على را دوست مى داشت
امام حسین علیه السلام به والى مدینه که نامش مروان بود و به حضرت از اینکه دو فرزندش را على گذارده است عیب گرفت ، حضرت بعد از ملامت وى فرمود: اگر براى من یکصد فرزند زاده شود دوست دارم همه را اسمى جز على نگذارم .
اثر نامهاى نیکو
ابوالحسن (امام رضا علیه السلام ) فرمود: در خانه اى که در آن محمد یا احمد یا على یا حسن یا حسین یا جعفر یا عبدالله یا فاطمه باشد فقر و احتیاج وارد نمى شود.
مؤ لف گوید: نام فرزندان علاوه بر اینکه نشان دهنده مقدار دیندارى و علاقه پدر و مادر به دین است ، خود تبلیغى و تشویقى است به مکارم الاخلاق و ارزشهاى صاحب آن نام ، و به همین جهت هر گروهى که بخواهند مرام و روش محبوب خود را زنده کنند با نام آنها نامگذارى مى کنند، و هر اندازه که نامهاى خوب موجب تقویت دین در سطح فرد و جامعه مى گردد، نامگذارى به نامهاى افراد فاسد یا مسائل ناهنجار سبب لکه دار شدن ارزشهاى واقعى است .
پس بهتر است که پدران و مادران هوا و هوسهاى جاهلانه خود را کنار گذارند و به ارزشهاى دینى و معنوى توجه کنند و نامهاى رهبران دینى که از زیبائى لفظ و معنى بر خوددار است براى فرزندان خود انتخاب کنند.
