حرام و مستحب خوردنی‌های رمضان!
به کوشش عبدالله نیازی
برای بهره‌مندی از فیوضات ماه پربرکت رمضان به سلامت و طراوت و شادابی نیاز داریم و برای داشتن این چیزها به یک نظام تغذیه صحیح و کامل محتاجیم. در این چهار صفحه چند نوشیدنی و خوردنی مناسب به شما توصیه می‌کنیم. یک فهرست کوتاه ولی مهم هم از خوراکی‌های ممنوعه پیش چشم شما گشوده‌ایم که لااقل نباید در این یک ماه سراغش بروید.
خوردنی‌های رمضان
خرما
پیامبر خدا(ص) فرموده‌اند «بهترین چیزی که روزه‌دار با آن افطار می‌کند، کشمش و خرما و یا یک چیز شیرین است.» افطار با شیرینی‌های طبیعی بدون آن‌که باعث انباشته شدن چربی بدن گردد، برای مواد پروتئینی بدن نقش حفاظتی داشته و یک نیرودهنده مناسب است.
میوه و سبزی
خوردن میوه (از دو ساعت بعد از صرف افطار) و سبزی (فقط در وعده افطاری) افزون بر این‌که در کاهش تشنگی مؤثر است، به حفظ تعادل آب و املاح بدن نیز کمک می‌کند. از خیسانده برگه آلو، زردآلو، انجیر و مانند این‌ها هم می‌توان به‌عنوان میوه استفاده کرد. گوجه‌فرنگی هم می‌تواند نقش میوه را داشته باشد.
آب گرم
امام صادق(ع) نیز می‌فرمایند: آب گرم موقع افطار چند حُسن دارد:
کبد و معده را شست‌وشو می‌دهد. دهان را خوش‌بو می‌سازد. دندان‌ها را محکم می‌کند و حرارت معده را فرومی‌نشاند.
شیر
شیر در میان دیگر خوراکی‌ها جایگزین مناسبی ندارد و باید در فواصل میان افطار تا سحر به همراه دیگر فرآورده‌های لبنی مصرف شود. توصیه ما برای گشودن روزه یک لیوان شیر ولرم با دو عدد خرماست.
خورش‌های آبکی
خورش آلو و خورش‌های سبزی‌دار غذاهای ملین هستند در نتیجه برای پیش‌گیری از یبوست در ماه رمضان مناسب‌اند.
کاسنی و شاتره
عرق کاسنی و شاتره را به نسبت مساوی مخلوط کنید و در یخچال گذاشته در فاصله افطار تا سحر به‌جای آب خوردن مصرف کنید. این کار، تشنگی طول روز را بسیار کم می‌کند.
مویز و بادام
ابتدا مویز را از هسته پاک کنید و سپس به همراه بادام درختی تازه مغز شده و فندق به‌عنوان سحری مصرف کنید. خوب جویدن بادام در این غذا اهمیت زیادی دارد.
خواص: مویز دارای قند طبیعی بوده و بسیار مقوی است بنابراین از ضعف و خستگی و مشکلاتی مانند کاهش قند خون جلوگیری می‌کند. بادام نیز مقوی بوده و رطوبت موردنیاز بدن را تأمین می‌کند و باعث می‌شود تشنگی و عدم مصرف آب مشکلی برای بدن ایجاد ننماید.
افرادی با مزاج گرم بهتر است همراه این غذا اندکی عرق کاسنی یا سایر عرقیات سرد مانند عرق شاتره میل کنند.
شربت سکنجبین
دو واحد شکر سرخ، دو واحد عرق نعناع و یک واحد سرکه انگور خانگی را با پنج قسمت آب مخلوط کنید و افطار و سحر نصف لیوان آن را با نصف لیوان آب میل کنید. برای خنک شدن بیشتر این شربت، می‌توانید به‌جای آب از عرق کاسنی استفاده کنید و به هنگام نوشیدن، کمی تخم خرفه هم اضافه کنید.
تخم گشنیز و آب‌غوره
کسانی که در طول روز بدنشان داغ شده دچار عطش شدید می‌شوند می‌توانند هر شب یک قاشق مرباخوری پودر تخم گشنیز را در یک استکان آب‌غوره بی‌نمک ریخته، آن را در یخچال گذاشته و سحر آن را صاف و کم‌کم میل کنند.
شربت عسل و آب‌لیموی طبیعی
چنانچه بین افطار تا سحر دو یا سه لیوان از این شربت گوارا را مصرف کنید؛ رطوبت کافی برای بدن تأمین می‌شود و کمبود آب بدن و افزایش حرارت و غلبه تشنگی در اثر روزه‌داری پیش نخواهد آمد.
شربت خاکشیر
از بین نوشیدنی‌ها، شربت خاکشیر جایگاه ویژه‌ای دارد. این نوشیدنی از قدیم در فصل گرما و برای مقابله با تشنگی به کار می‌رفته است.
اضافه نمودن چند قطره آب‌لیمو ترش تازه تأثیر شربت خاکشیر را افزایش می‌دهد.
آب‌غوره طبیعی
کسانی که طبع بسیار گرمی دارند؛ می‌توانند به هنگام سحر، کمی آب‌غوره را با آب مخلوط نموده و میل کنند. (به‌ویژه پس از خوردن غذاهای چرب)
شیرین‌بیان
از مسائلی که برخی روزه‌داران به آن گرفتار می‌شوند، دردها و التهابات معده است. این اشخاص می‌توانند طی این ماه، هر شب یا یک‌شب در میان، از عرق شیرین‌بیان استفاده کنند. شیرین‌بیان به‌دلیل وجود برخی از «فلاونوئیدها» در درمان زخم معده و زخم اثناعشر روزه‌داران مؤثر است.
تخم خرفه
تخم خرفه را در داخل ظرفی ریخته و روی آن دوغ بریزید تا این دوغ‌ها جذب تخمه خرفه شود و بعد از گذشت مدتی از جذب، به‌اندازه یک قاشق مرباخوری از این تخم خرفه‌ها را با غذا میل کنید که در رفع تشنگی بسیار مؤثر است.
ارده کنجد
خواص: ارده غذای مقوی و بسیار مناسبی است و در کنار شیره انگور غذای کاملی محسوب می‌شود. ازجمله ویژگی‌های این غذا عدم احساس گرسنگی برای مدت طولانی است؛ چراکه این ماده در طول روز و به‌تدریج به مصرف بدن می‌رسد. این ویژگی ارده باعث شده از آن در رژیم‌های لاغری به‌وفور استفاده شود.
با توجه به طبع گرم این غذا، لازم است افراد گرم‌مزاج بعد از مصرف آن، یک نوشیدنی با طبع سرد مصرف کنند.
آش جو و فرنی
برای افطار، آش‌جو یک غذای بسیار مناسب است؛ چون موجب کاهش حرارت بدن و جبران ضعف ناشی از روزه‌داری می‌شود. هم‌چنین در پاک‌سازی دستگاه گوارش و ایجاد لینت مزاج نیز مؤثر است.
هم‌چنین افرادی که دچار مشکل گرمی و خشکی معده هستند، بهتر است در ماه رمضان، از فرنی آرد جو و بادام استفاده کنند.
برای شب‌های قدر
خوردن غذاهای خواب‌آور، نفاخ و محرک در شب‌های قدر می‌تواند فرد را با مشکلاتی مواجه و او را از برکات این شب‌ها محروم کند؛ بنابراین بهتر است برای افطار یک غذای سبک و کم‌حجم بخورید و از خوردن غذاهای سرخ‌کرده، چرب، غذاهای پُر پروتئین و گوشتی، حبوبات، غذاهای تند، شور، پر ادویه و ترش خودداری کنید.
سعی کنید مواد لبنی مانند شیر و ماست را در فاصله افطار تا سحر مصرف نکنید؛ زیرا لبنیات به‌دلیل داشتن اسیدآمینه تریپتوفان حالت آرامش ایجاد می‌کند و خاصیت خواب‌آلودگی دارد اما استفاده از میوه‌ها، سبزی‌ها و صیفی‌جات یا مصرف قابل‌توجه سبزی‌خوردن و سالاد در این شب‌ها بیشتر توصیه می‌شود. نوشیدن چای تازه‌دم کم‌رنگ و قهوه هم می‌تواند در هشیار ماندن افراد مؤثر باشند.
اگر برای احیای شب قدر، خارج از منزل رفتید، می‌توانید همراه خود آب و میوه‌های تازه و سالم متنوع داشته باشید. خوردن میوه به‌دلیل داشتن آب و فیبر و ثابت نگه‌داشتن قند خون می‌تواند در هشیار نگه‌داشتن افراد تأثیرگذار باشد.
نخوردنی‌های رمضان
زولبیا و بامیه
از آن‌جا که این شیرینی‌ها با سرخ کردن در روغن و غوطه‌ور شدن در شربت تهیه می‌شوند، جز کالری، ماده مغذی خاصی را به بدن نمی‌رسانند. در ضمن، از آن‌جا که اغلب روغن‌هایی که زولبیا و بامیه در آن سرخ می‌شوند از نوع جامد هستند و حرارت زیادی می‌بینند، اسیدهای چرب ترانس فراوانی دارند که سرطان‌زا هستند و دریافتشان زمینه ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
فست‌فودها
در همه سال و به‌ویژه در ماه مبارک رمضان دور فست‌فودها که مملو از چربی و روغن و نمک هستند و با خوردنشان هیچ انرژی مطلوبی دریافت نمی‌کنید یک خط قرمز پررنگ بکشید.
خوراکی‌های پرنمک
انواع خوراکی‌های پرنمک مانند انواع شوری به‌عنوان یک همراه غذا انتخاب مناسبی برای سفره افطار و سحر نیستند. حتی برخی ماهی‌ها که برای تهیه‌شان از نمک فراوانی استفاده می‌شود مانند انواع ماهی‌های دودی، برای این وعده‌های غذایی مناسب نیست؛ چون باعث تشنگی می‌شوند و زمینه کم‌آب شدن بدن را فراهم می‌کنند.
نان سفید
با نان‌های تهیه شده از آرد سفید و تصفیه شده خداحافظی کنید؛ از آن‌جا که در این ماه میزان فیبر دریافتی کم می‌شود و احتمال ابتلا به یبوست وجود دارد، به شما پیشنهاد می‌کنیم به‌جای این‌گونه نان‌ها و حتی نان‌های شیرمال، انواع نان‌های سبوس‌دار را انتخاب کنید. حتی نان‌هایی که مغزها و دانه‌های مختلفی دارند و به‌دلیل دارا بودن سبوس، تیره‌تر هستند، ارزش تغذیه‌ای بیشتری دارند.
چای
چای باعث تسریع دفع آب از بدن، افزایش ادرار، کاهش مایعات بدن و تشنه‌تر شدن می‌شود؛ پس برای پیش‌گیری از تشنگی سراغ نوشیدن چای نروید و اگر نمی‌توانید از این نوشیدنی قدیمی دل بکنید لااقل در نوشیدن آن افراط نکنید و یا حداقل چای را به‌صورت کم‌رنگ مصرف کنید.
نوشابه
مصرف انواع نوشیدنی‌های گازدار با شکم خالی نه‌تنها نفخ را به دنبال دارد بلکه باعث سوءهاضمه هم می‌شود. به همین دلیل سرو انواع آب‌میوه‌های طبیعی و حتی شربت آب‌لیموی خانگی از بهترین اقدام‌هاست.
تنقلات
در فاصله افطار تا سحر گرد تنقلات نچرخید چون این مواد دیرهضم هستند و باعث می‌شوند که هنگام سحر به‌دلیل پری معده، میل به غذا کاهش یابد.
غذاهای خشک
خوردن غذاهای خشک در وعده سحری، علاوه بر ایجاد رفلکس (ترش کردن) در طول روز، باعث تشنگی بیشتر نیز می‌شود. غذاهای خشک نظیر کوکو سبزی، کوکو سیب‌زمینی، کتلت و گوشت‌های سرخ شده مثل کباب، جوجه‌کباب و ماهی و… به‌همراه غذاهایی که ادویه زیادی دارد، آتش عطشتان را شعله‌ورتر می‌کند.
کله‌پاچه و مخلفات
این غذاها علاوه بر سنگین بودن، موجب تشنگی زیاد می‌شوند و بهتر است که در ماه مبارک رمضان، مصرف نشوند.
گوشت در حد اعتدال
در ماه رمضان، مصرف گوشت را افزایش ندهید؛ چراکه می‌تواند باعث افزایش صفرا و تشنگی شود. درست است که چربی‌ها آخرین گروه مواد غذایی هستند که دستگاه گوارش را ترک می‌کنند و ماندگاری آن‌ها در دستگاه گوارش احساس سیری طولانی‌مدت می‌دهد و به همین دلیل ما مصرف خورش‌های آبکی و آبگوشت را در این ماه توصیه می‌کنیم، با این‌حال، باید توجه داشت که گوشت برای هضم و جذب به آب زیادی نیاز دارد؛ بنابراین اگر در وعده سحر مقدار فراوانی گوشت یا سایر منابع پروتئینی خورده شود، در ساعت‌های اولیه روز برای انجام متابولیسم پروتئین‌ها، مقداری آب از بدن دفع و فرد دچار کم‌آبی می‌شود.
دم‌نوش
دم‌نوش‌هایی با طبع سرد و یا معتدل مصرف کنید و از دم‌نوش‌هایی با طبع گرم مانند دم‌نوش نعناع، بابونه، اسطوخودوس و… پرهیز کنید. این عرقیات باعث افزایش حرارت بدن و به‌دنبال آن تشنگی می‌شوند.
سرخ‌کردنی‌ها و…
پرهیز از غذاهای سرخ‌کردنی و غذاهای بسیار چرب، شور، شیرین، تند و پرادویه هم فراموش نشود. مصرف ادویه، فلفل و سیر را در غذاهای این ماه و به‌ویژه سحر کاهش دهید.
آب با شرط و شروط
اگر شما هم از آن دسته آدم‌هایی هستید که آب را بهترین نوشیدنی برای رفع عطش می‌دانند و می‌گویید هیچ‌چیز جای آن را نمی‌گیرد، باید برای ذخیره‌سازی این مایع حیاتی در بدن با این تدابیر آشنا باشید:
* اضافه کردن اندکی آب‌لیموی تازه برای طعم‌دار کردن آب بسیار مؤثر است.
* وقت خاص افطار و سحر به‌هیچ‌وجه زمان مناسبی برای ذخیره‌سازی آب نیست. بهترین وقت، فاصله زمانی بین افطار و سحر است، آن‌هم به‌تدریج و آرام‌آرام.
* نوشیدن آب زیاد در وعده سحری، نه‌تنها به رفع تشنگی کمک نمی‌کند بلکه موجب رقیق شدن شیره معده و اختلال در هضم غذا می‌شود.
* تأکید می‌کنیم که بسیاری از میوه‌ها، شیر و حتی سوپ هم حاوی مقادیر بسیار بالای آب هستند و می‌توانند تأمین‌کننده بخشی از آب موردنیاز بدنتان باشند.
