روایاتی که در باره عذاب قبر و ثواب قبر وارد شده است راجع به بدن برزخی است که به مناسبت ارتباط عالم برزخ هر کس به قبر آن کس، از آن تعبیر به عذاب قبر شده است. در «علل الشرایع » مرحوم صدوق از امیرالمومنین علیه السلام روایت شده است که فرمودند: «قَالَ: عَذَابُ الْقَبْرِ یَکُونُ مِنَ النَّمِیمَهِ وَالْبَوْلِ وَ عَزْبِ الرَّجُلِ عَنْ أَهْلِهِ؛ فرمود: عذاب قبر از سخن چینی و پرهیز نکردن از بول و دوری مرد از زنش پیدا میشود که رختخواب خود را جدا نموده و در غذا و خواب از او دوری کند» (علل الشرایع ص ۳۰۹) .
و نیز با سند متّصل خود روایت میکند از حضرت صادق از پدرش از پدرانش علیهم السّلام که: «قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَهِ صَلَّی اللَهُ عَلَیْهِ وَءَالِهِ: ضَغْطَهُ الْقَبْرِ لِلْمُؤْمِنِ کَفَّارَهٌ لِمَا کَانَ مِنْهُ مِنْ تَضْیِیعِ النِّعَمِ؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: فشار قبر برای مؤمن کفّاره تضییع نعمت هائی است که نموده است» (علل الشرایع ص ۳۰۹ ).
کلینی روایت میکند از از أبوبصیر: «قَالَ: قُلْتُ لاِبِی عَبْدِاللَهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ: أَ یَفْلِتُ مِنْ ضَغْطَهِ الْقَبْرِ أَحَدٌ؟ قَالَ: فَقَالَ: نَعُوذُ بِاللَهِ مِنْهَا؛ مَا أَقَلَّ مَنْ یَفْلِتُ مِنْ ضَغْطَهِ الْقَبْرِ!؛ میگوید: من به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم: آیا کسی از فشار قبر رهائی پیدا میکند؟ حضرت فرمودند: پناه به خدا از فشار قبر؛ چقدر افرادی که از فشار قبر رهائی پیدا کنند کم هستند».
و سپس فرمودند: چون عثمان، رقیّه دختر رسول خدا را کشت، رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم بر کنار قبر او ایستادند و درحالیکه سر خود را به آسمان بلند نموده و اشگ از چشمانشان جاری بود به مردم فرمودند: من رقیّه دخترم را به یاد آوردم و نیز به یاد آوردم آنچه را که به او رسیده بود پس دلم شکست و خواستم که خدا او را از فشار قبر برهاند و عرض کردم: «اللَهُمَّ هَبْ لِی رُقَیَّهَ مِنْ ضَغْطَهِ الْقَبْرِ. فَوَهَبَهَا اللَهُ لَهُ؛ بار پروردگارا به خاطر من رقیّه را از فشار قبر برهان. پس خداوند او را بخاطر پیامبر رهانید».
و حضرت صادق به دنبال این قضیّه فرمودند: رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم برای تشییع جنازه سَعد از منزل خارج شدند در حالیکه هفتاد هزار فرشته جنازه وی را تشییع مینمودند؛ و پس از دفن، حضرت رسول الله سر خود را بطرف آسمان بلند نموده و فرمودند: «مِثْلُ سَعْدٍ یُضَمُّ؟ آیا فشار قبر، شخصی مانند سعد را با این سابقه درخشانش در اسلام میگیرد»؟ أبوبصیر میگوید: عرض کردم: فدایت شوم ما چنین می پنداشتیم که سعد از بول اجتناب کامل نمیکرد! حضرت فرمود: «مَعَاذَ اللَهِ، إنَّمَا کَانَ مِنْ زَعَآرَّهٍ فِی خُلُقِهِ عَلَی أَهْلِهِ؛ پناه به خدا چنین نیست، بلکه فشار قبر سعد به علّت سوء خُلقی بود که با اهل خانه خود داشت». حضرت صادق فرمودند: مادر سعد گفت: گوارا باد ای سعد برتو در این بهشتی که وارد شدی! رسول خدا فرمود: ای مادر سعد! بر خدا حکم جزمی منما.
درخواست پیامبر برای دفع فشار قبر دخترش رقیه
و نیز کلینی روایت میکند با إسناد خود از أبوبصیر از یکی از صادقین علیهما السّلام. «حضرت فرمود: چون رقیّه دختر رسول الله صلّی الله علیه وآله وفات کرد، رسول خدا فرمود: ای دخترم! بپیوند به سلفِ صالحِ ما عثمان بن مظعون و اصحاب او؛ و فاطمه علیها السلام بر کناره قبر ایستاده بود و چنان گریه میکرد که اشکهای چشم او در قبر فرو میریخت، و رسول خدا صلّی الله علیه وآله در حالی که ایستاده دعا مینمود آن اشکها را با لباس خود پاک میکرد. رسول خدا فرمود: من از ضعف رقیّه خبر دارم و از خداوند عزّوجلّ خواهش کردم که او را از فشار قبر خلاصی بخشد».
و نیز کلینی روایت میکند از یونس که من از حضرت صادق (ع) پرسیدم راجع به شخصی که به دار آویخته اند سؤال کردم که آیا او را هم عذاب قبر میدهند؟ حضرت فرمود: آری خداوند عزّ وجلّ به هوا امر میکند که او را در فشار خود بگیرد». و در روایت دیگر حضرت صادق علیه السّلام در پاسخ گفتند که: خداوند زمین و هوا یکی است؛ خداوند بسوی هوا وحی میکند که او را در فشار بگیرد، و هوا چنان او را در فشار قرار میدهد که از فشار قبر سخت تر باشد.
علت گذاشتن چوب تر در زیر بازوهای میت
کلینی روایت میکند با إسناد خود از زُراره که میگوید: به حضرت امام محمد باقر علیه السلام عرض کردم: چرا برای میّت جَریده میگذارند؟ (جریده چوب تازه ای است که از درخت می چینند به طول یک ذراع ـ قریب نیم متر ـ و چون میّت را میخواهند کفن کنند زیر بازوهای او در داخل کفن میگذارند). حضرت فرمودند: برای آنکه تا هنگامیکه آن جریده مرطوب است عذاب از او برداشته میشود، و در این زمان کسی از او حساب نمی کشد. حضرت فرمودند: عذاب قبر پیوسته نیست بلکه در یک روز و در یک ساعت انجام میگیرد، فقط به اندازه مدّتی که میّت را در قبر میگذارند و مردم مراجعت می کنند؛ و آن دو چوب تر را برای همین مدّت از زمان میگذارند، و بعد از اینکه آنها خشک شوند دیگر عذاب و حسابی إن شاءالله نخواهد داشت.
و کلینی با سند دیگر روایت میکند از حَریز و فُضیل و عبدالرّحمن که گفتند: از حضرت صادق علیه السّلام سؤال شد به چه علّتی برای مرده جریده میگذارند؟ حضرت فرمود: برای آنکه تا مدّتی که جریده، ترَ است عذاب از او فاصله میگیرد. اینها همه شواهد برای ارتباط بدن مثالی به بدن واقع شده در قبر است.
