بعد از مرگ، جمعیت کنار هم هستند؛ اما هر کس در کنار سفره خودش است. اینها مجموع هستند نه مجتمَع. فرمود: ﴿إِنَّ الأوَّلِینَ وَ الآخِرِینَ ٭ لَمَجْمُوعُونَ إِلَی مِیقَاتِ یَوْمٍ مَعْلُومٍ﴾؛ اما مجتمع نیستند، اجتماع ندارند..
اصرار قرآن کریم این است که انسان حقیقتی است که هرگز از بین نمی‌رود؛ منتها از عالمی به عالم دیگر منتقل می‌شود. در دنیا با اجتماع زندگی می‌کند و بعد از دنیا زندگی جمعی هست، ولی اجتماعی نیست. در دنیا بر اساس اینکه هر کسی کاری دارد، با کمک دیگری این مشکل حلّ می‌شود، این زندگی را می‌گویند اجتماعی. بعد از مرگ، جمع هستند، جمعیت کنار هم هستند؛ اما هر کس در کنار سفره خودش است. اینها مجموع هستند نه مجتمَع. فرمود: ﴿إِنَّ الأوَّلِینَ وَ الآخِرِینَ ٭ لَمَجْمُوعُونَ إِلَی مِیقَاتِ یَوْمٍ مَعْلُومٍ﴾؛[۱] اما مجتمع نیستند، اجتماع ندارند. یک بیان نورانی از حضرت امیر است درباره برزخی‌ها که فرمود: «جِیرَانٌ لَا یَتَأَنَّسُونَ وَ أَحِبَّاءُ لَا یَتَزَاوَرُون»،[۲] اینها همسایه‌هایی هستند که از یکدیگر خبر ندارند.
هر کس بخواهد در آن عالم راحت باشد باید سفره خود و مائده خود و مأدبه خود را به همراه داشته باشد. آنجا سخن از خوردن طبیعی به این صورت نیست. غذای آدم در آنجا تقواست، فرمود: ﴿تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَی﴾.[۳] یک مسافر، زاد و راحله دارد؛ در این کریمه فرمود که زاد و توشه انسان بعد از مرگ، تقواست. او مهمان سفره تقواست و اگر این مسافر، راحله داشته باشد؛ یعنی مَرکَب داشته باشد، این راه را بهتر طی می‌کند. زاد انسان تقواست ﴿تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَی﴾، راحله، محبت است که آسان‌تر و سریع‌تر این راه را طی می‌کند. فرمود: ﴿إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ﴾؛[۴] همه ما محبّ خدا هستیم؛ برای اینکه تمام هستی ما از اوست؛ اما تمام کوشش و تلاش ائمه(علیهم السلام) این است که ما را از مرحله محبّ بودن به محبوب بودنِ خدا منتقل کنند. اینها واسطه، شفیع و مسیر فیض هستند که ما را از دالان انتقالی محبت عبور بدهند، چون خدا فرمود: ﴿إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ﴾.
در مسائل سیر و سلوک اگر کسی بخواهد از مقام محبّ بودن به محبوب بودن برسد حدّ وسط آن «حبیب الله» است. اگر کسی پیرو «حبیب الله» بود، از محبّ بودن به محبوب بودن منتقل می‌شود؛ لذا این بخش از قرآن آن حدّ وسط را ذکر کرد. به پیغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود شما به مردم بگویید: ﴿إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونی﴾؛ من که حبیب خدا هستم، در مدار محبت و دین من حرکت کنید، ﴿یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ﴾، از محبّ بودن به محبوب بودن می‌رسید.
پی نوشت:
[۱]. سوره واقعه، آیات۴۹ و۵۰.
[۲]. نهج البلاغه(للصبحی صالح)، خطبه۲۲۱.
[۳]. سوره بقره, آیه۱۹۷.
[۴]. سوره آل عمران، آیه۳۱.
