بهشت و جهنم برزخی

پرسش  . بهشت و جهنم برزخی چگونه است؟ 

پاسخ: انسانها را در عالم برزخ در انتظار بر پاشدن قیامت نمی‏گذارند؛ بلکه پس از پشت سر گذاشتن پرسش قبر آنها را یا وارد بهشت برزخی می‏کنند و یا جهنم برزخی. در روایات فراوانی آمده است: « ان القبر روضه من ریاض الجنه أو حفره من حفر النار»(خصال ج ۱ ص ۱۱۹ باب الثلاثه و تفسیر قمی ج ۲ ص ۱۹۴ و… .)قبر باغی از باغهای بهشت و یا گودالی از گودالهای جهنم است.
    
در آیات نیز دیدیم که متوفی وارد بهشت یا جهنم می‏شود: « قِیلَ ادْخُلِ الْجَنَّهَ قَالَ یَا لَیْتَ قَوْمِی یَعْلَمُونَ  بِمَا غَفَرَ لِی رَبِّی وَجَعَلَنِی مِنَ الْمُکْرَمِینَ» (یس: ۲۶ و ۲۷)  و آیات دیگری که قبلاً مورد اشاره قرار گرفت. در روایات نیز از قول معصومین علیهم السلام مطالب فراوانی درباره حیات اهل ایمان و معصیت در بهشت و جهنم برزخی بیان شده است که چند نمونه از آن در اینجا می‏آید: در نامه‏ای از امیر المومنین علیه السلام به محمد بن ابی بکر آمده است: «ای بندگان خدا! بعد از مرگ برای کسی که آمرزیده نشود بسی سخت‏تر است از خود مرگ. پس بر حذر باشید از تنگی فشار و تاریکی و غربت قبر. قبر هر روز می‏گوید: من خانه غربتم؛ من خانه خاک‏نشینی‏ام؛ من خانه وحشتم؛ من خانه کرمها و گزندگان زمین هستم؛ و قبر باغی از باغهای بهشت یا حفره‏ای از حفره‏های جهنم است.
هنگامی که بنده مومن دفن می‏شود زمین به او می‏گوید: مرحبا به تو خوش آمدی. هنگامی که بر روی من راه می‏رفتی، از بهترین کسانی بودی که دوست می‏داشتم. پس هرگاه متولی کار تو من شدم، به زودی خواهی دانست که چگونه با تو رفتار خواهم کرد. آنگاه به اندازه وسعت بینایی (به انداره چشم‏انداز) برای او وسعت پیدا می‏کند.

و کافر هنگامی که دفن می‏شود، زمین به او می‏گوید: نه مرحبا بر تو است و نه خوش آمدی؛ تو از مبغوض‏ترین کسانی بودی که بر پشت من راه می‏رفتی. پس وقتی که من متولی کار تو شدم به زودی خواهی دانست که با تو چگونه رفتار خواهم کرد. آنگاه آنچنان او را فشار می‏دهد که استخوان های دو پهلویش به هم می‏رسد. تحقیقاً زندگی تنگی که خداوند دشمنش را از آن برحذر داشته است، همین عذاب قبر است. در قبر بر کافر نود و نه مار بزرگ مسلط می‏شود که گوشتش را گاز می‏گیرد و استخوانش را خُرد می‏کند. این گونه همواره بر او وارد می‏شوند تا روز قیامت. این مارها طوری است که اگر یکی از مارها در زمین بدمد،هرگز گیاهی نمی‏روید.   ( این سخن در مورد عذاب اهل برزخ و تفاوت عذابهای برزخی با آلام دنیوی مانند نص است؛ زیرا چنین کارهایی در دنیا قابل تصور نیست و حضرت با صراحت می‏فرماید «در قبر» چنین عذابی وجود دارد.)    ای بندگان خدا، نفسهای شما ضعیف است، و بدنهای شما نازپرورده و نازک است؛ طوری که از رنجهای بسیار کم نیز ناتوانید. پس اگر توان ندارید که بر بدنها و جانهایتان از عذابهایی که توان تحمل آن را ندارید و صبر در برابر آن نتوانید به جزع و بی‏تابی درآیید، پس کارهایی را انجام دهید که خداوند دوست دارد و آنچه برای خدا ناپسند است، ترک کنید. (بحار ج ۶ ص ۲۱۸ حدیث ۱۳؛ امالی طوسی ج ۱ ص ۲۷.)

در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام سؤل شد: ارواح مومنین در کجا قرار دارند؟ حضرت فرمودند: در حجره ‏هایی در بهشت سکونت دارند؛ از غذای بهشتی می‏خورند و از شرابهای آن می‏نوشند و به دیدار یکدیگر می‏روند، و می‏گویند: پرودگارا: ساعت قیامت را برای ما به پا دار و آنچه به ما وعده فرمودی عطا فرما.
پرسیدند ارواح کفار کجایند؟ امام علیه السلام فرمودند: در حجره‏هایی از آتش ساکنند؛ از طعام های آن می‏خورند و از شراب های جهنم می‏نوشند؛ یکدیگر را ملاقات می‏کنند و گویند: پروردگارا ساعت قیامت را برای ما برپای مدار تا ما را به آنچه وعده فرمودی مجازات کنی.    (بحار ج ۶ ص ۲۳۴. ) 
در این حدیث شریف دو نکته قابل توجه است: ۱. آنچه از ظاهر حدیث که از سکونت، خوردن و نوشیدن سخن می‏گوید به دست می‏آید ارواح همراه با بدنهای برزخی آنهاست نه ارواح به تنهایی. ۲. عذابهای قیامت بسیار شدیدتر و غیر از عذابهای برزخی است. همچنین نعمتهای قیامت؛ به همین دلیل مومنین تقاضای آمدن قیامت و کفار عدم آن را دارند. در کلامی دیگر امام صادق علیه السلام فرمود: بهشتیان برزخی در ادامه دعا برای برپایی قیامت، از خدا می‏خواهند که آخرین فردشان را به اولین آنها ملحق نماید و برعکس دوزخیان برزخی از خدا می‏خواهند که آخرین فرد آنها را به اولین فردشان ملحق ننماید.  (بحار ج ۶ ص ۲۶۸ و ۲۷۰.)