پرسش :
خمس چیست و به چه چیز تعلق می گیرد و در چه مواردی مصرف می شود و ویژگی آنرا با استفاده از آیات و روایات بیان کنید؟
پاسخ :
خمس
یکی از واجب های مالى، خمس است که از نظر شیعه به چند چیز تعلق مى گیرد که مهم ترین آن، منافع کسب و تجارت است و خداوند خمس را براى ذریّه ى رسول خدا(صلى الله علیه وآله)قرار داده تا رفع احتیاج و نیاز آنان شود و در حقیقت یک نوع احترام براى پیامبر گرامى(صلى الله علیه وآله) اسلام است. خمس دو قسمت مى شود; نصف آن براى سادات مستحق و قسمت دیگر آن سهم امام(علیه السلام) است که باید با نظر مجتهد مرجع تقلید، صرف امور خیریه و اداره ى حوزه هاى علمیه گردد و در حقیقت به مصارفى برسد که تا اندازه اى (بر حسب ظاهر) رضاى امام زمان ارواحنا فداه احراز گردیده باشد. قال الله تعالى:
(وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْء فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى وَ الْیَتامى وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللّهُ عَلى کُلِّ شَیْء قَدِیرٌ);[۱] آگاه باشید آنچه خداوند به شما غنیمت و روزى دهد، پس به درستى که یک پنجم آن براى خدا و رسول و بستگان او و براى یتیمان و مستمندان و درماندگان در سفر است، اگر شما به خداى تعالى و آنچه بر بنده اش فرستاده ایمان آورده اید… .
به خوبى از آیه استفاده مى شود که هرکس خمس ندهد، ایمان ندارد.
پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرماید:
حقّت شفاعتى لمن اعان ذریّتى بیده و لسانه و ماله،[۲]; شفاعت من حقّ کسى است که به دست، زبان و یا مالش، ذریّه ى مرا کمک و اعانت نموده باشد.
تا توانى به جهان خدمت محتاجان کن قدمى یا قلمى یا درمى یا بدنى
هم چنین مى فرماید:
من اصطنع الى احد من اهل بیتى یداً کافیته یوم القیمه; هر کس به یکى از ذریّه و اهل من خوبى کند و کمکى رساند، روز قیامت تلافى خواهم نمود.
خمس دهنده نباید این کار را بزرگ بشمارد و بر سادات منّت گذارد، باید بداند که او بنده ى خداست و خدا او را واسطه قرار داده که مقدارى از مال و ثروتى را که به او مرحمت نموده، به ذرّیه ى رسول خدا برساند و در مقابل آن، در دنیا ثروت بیش تر و در آخرت، ثواب و پاداش فراوان بگیرد.
به تجربه ثابت شده است کسانى که خمس مى دهند، هر سال مال و ثروت آنها افزایش مى یابد و به عکس، کسانى که خمس نمى دهند، مال از ایشان گرفته مى شود; هم چنین کسانى که مستطیع اند و به حج مشرّف مى شوند ثروت آنها افزایش مى یابد، ولى اگر به حج نروند مال از آنها گرفته مى شود و فقط آه و افسوس بر آنان باقى مى ماند.
[۱]. سوره ى انفال، آیه ى ۴۱.
[۲]. جامع السعادات، ج ۲، ص ۱۰۷.
