۶۷.تشویق و تنبیه قسمت اول

بسم الله الرحمن الرحیم
کارشناس: استاد تراشیون
عنوان: تشویق و تنبیه، قسمت اول

یکی از موضوعات پرکاربرد در تربیت موضوع تشویق و تنبیه است. که جزو ابزار تربیتی هم محسوب می شود. آن چیزی که مهم بوده این است که ما چگونه تشویق و تنبیه را با اصول تربیتی منطبق کنیم.
مثلا ممکن است که در جایی یک مربی یا معلمی که یک نگاه آموزشی دارد و نگاه تربیتی ندارد از تشویق استفاده کند ولی بعد از مدتی ما خواهیم دید فرزندی که دائم جایزه و پاداش می گیرد دچار یک آسیبی به نام مزدبگیری شده است.
مثلا مادری می گفت: من خودم فرهنگی هستم. به فرزندم گفتم اگر کارشناسی ارشد قبول بشوی برایت ماشین می خرم. در همان زمان ها خانواده دچار بحران مالی شد و مجبور شدم آن پس اندازی را که داشتم هزینه کنم. فرزند من رفت و قبول شد و از من پاداشش را خواست.
به او گفتم که مادرجان خودت در جریان هستی مشکلات اقتصادی پیش آمده است. همه پول را هزینه کردم.
فرزند که این وضع را دید در خانه نشسته است و به دانشگاه نمی رود. و می گوید مگر شما به وعده ای که دادید عمل کردید که من به قول عمل کنم؟!
این همان تک بعدی دیدن تشویق است. لذا آثار سوء تربیتی ممکن است به جای بگذارد.
در تنبیه هم همین گونه است. تنبیه یک ابزار تربیتی است. ولی یک موقعی ما برای اینکه آموزش را پیش ببریم تنبیهی را انجام می دهیم که شخصیت فرزند یا دانش آموز را خُرد می کنیم.
مثلا دانش آموزی درسش را خوب جواب نداده یا مسائل کتاب را حل نکرده است. او را می آوریم و در نگاه بقیه دانش آموزان به عنوان یک دانش آموزش خاطی قرار می دهیم. دیگر چه چیزی از شخصیت این دانش آموز باقی می ماند؟!
ما باید دقت کنیم که در همه عرصه ها تربیت محور است. ما هم باید در بحث تشویق و تنبیه تربیت را محور قرار بدهیم.
تعریف پاداش و تشویق: به معنای تقویت کننده رفتار مطلوب است.
مثلا یک کار خوبی اتفاق افتاده است ما به دنبال آن کار خوب طرف مقابل را مورد ملاطفت قرار می دهیم. به او لبخند می زنیم آفرین می گوییم. یعنی تقویت کننده که بعد از یک رفتار مطلوب رخ می دهد را پاداش می گویند.
آن چیزی که مهم است این نباید تبدیل به رشوه و مزدبگیری بشود. چطور؟
مثلا گاهی به فرزند می گوییم تو اگر در این ماه همه تکالیفت را انجام بدهی برایت یک اسباب بازی می خرم.
سوال ما این است اگر این فرزند تکالیفش را در این ماه بصورت کامل انجام بدهد ارزش تکلیف برای او مشخص شده یا دنبال جایزه است؟
اگر دنبال جایزه است مزدبگیر شده است. که اکثرا اینطور است. یعنی اگر ماه بعد به او بگوییم انتظار داریم که این ماه هم تکالیفت را کامل انجام بدهی باید این سوال مواجه می شوم که اگر من انجام بدهم چه چیزی به من می دهید؟ در اینجا فرزند مزدبگیر شده است.
نتیجه: تقویت کننده رفتار مطلوب اگر بدون پیش بینی باشد خوب است. ولی اگر برای کاری جایزه تعیین کردیم. مزد می شود.