۷۰.تشویق و تنبیه قسمت چهارم

بسم الله الرحمن الرحیم
کارشناس: استاد تراشیون
عنوان: تشویق و تنبیه، قسمت چهارم

تنبیه به عنوان یکی از ابزارهای تربیتی در میان کارشناسان مطرح بوده است. و هر کسی یک نگاهی را نسبت به آن دارد.
مثلا یک زمانی اینگونه می گفتند که چوب معلم گل است، هرکسی که نخورد خُل است. یعنی دانش آموز را تشویق به این می کردند که از معلم کتک بخورد. و گاهی معلمین فلک کردن و کتک زدن را به عنوان ابزارهایی برای پیش برد اهداف تربیتی خودشان می دانستند.
ما قضاوتی نسبت به تفکرات و اعتقادات پیشینیان و گذشتگان نداریم. ما می خواهیم از یک منظر تربیت دینی بر اساس آموزه های اسلامی به آن بپردازیم.
تعریف تنبیه:
• تعریف لغوی تنبیه: یعنی آگاهندن و فهماندن یک مسئله ای به کسی!
• تعریف اصطلاحی تنبیه: محرک آزاردهنده بعد از رفتار نامطلوب
مثلا فرزند ما یک موقعی یک لیوان آب را روی فرش می ریزد. در گوش او میزنیم که چرا این کار را کردی. یا به او می گوییم چه بچه ی نفهمی هستی که این کار را کردی.
یا یک موقعی به او اخم می کنیم.
یا یک موقعی از او می پرسیم چرا این کار را کردی؟
همه اینها محرک آزار دهنده بود. سیلی زدن، توهین کردن، اخم کردن یا سوال کردن….
تعریف اصطلاحی تنبیه این است. ولی تعریف تربیتی تنبیه چیز دیگری است.
• تعریف تربیتی تنبیه: محرک آزاردهنده ای که شخصیت فرزند را مورد آسیب قرار ندهد.
وقتیکه در گوش فرزند می زنیم در واقع شخصیت او را خُرد می کنیم و این تنبیه غیرتربیتی است و او آسیب می بیند. ولی گاهی به جای اینکه او را بزنیم و توهین کنیم او را توبیخ می کنیم و به او می گوییم چرا این لیوان آب را ریختی؟ این چه کاری بود که شما کردی؟
در اینجا شخصیت فرزند را تخریب نکردیم. کار بَد را مورد توبیخ و سرزنش قرار دادیم. یعنی به او می فهمانیم که کارش بد بود. این نوع تنبیه که خود یک محرک آزاردهند هاست تنبیه تربیتی است.
انواع تنبیه:
• دسته اول: تنبیه های بدنی
• دسته دوم: تنبیه های غیر بدنی

تنبیه های بدنی:
وقتی ما به فرزندمان ضربه یا لطمه ای بزنیم. در گوش او بزنیم یا به سرش بزنیم. این ها از نظر تربیتی آثار سوء دارد.
نکته: تنبیه ها چه بدنی یا غیربدنی، چه تربیتی را غیرتربیتی هم مُسکن است. یعنی درمانگر نیست. و نباید فکر کنیم که مشکلات بچه ها را با تنبیه می توانیم حل کنیم. لذا تنبیه ارزش زیادی ندارد که ما بواسطه تنبیه تربیت فرزندان را تخریب کنیم و آسیب برسانیم. برای رسیدن به یک درمان موقت یک مشکل استمراری و مستمر را در فرزند ایجاد کنیم.

آثار تنبیه های بدنی:
۱- آسیب های جسمی به همراه دارد.
این آسیب ها از نظر فقهی به گردن والدین، دِین می گذارد.
مثلا مادری که به فرزندش سیلی میزند. اگر جای این سیلی سرخ بشود، ۵/۱ مثقال طلا بر گردن مادر دِین می آید. یعنی دیه ی این زدن است.
اگر ضربه محکم تر باشد و جای سیلی کبود بشود. دو برابر میشود و مادر باید ۳ مثقال طلا بخاطر این ضربه برای فرزندش کنار بگذارد.
اما اگر ضربه محکم تر باشد و از مرحله سرخی و کبودی بگذرد و به مرحله سیاهی برسد ۶ مثقال طلا به گردن مادر می آید.
برخی از مادران این اعتقاد را دارند که فرزند بزرگ شد از او حلالیت می گیریم. اشکالی ندارد ولی گاهی اوقات بصورت مشخص حلالیت بطلبید.
مثلا به فرزند بگوییم که در فلان روز به گوش فرزندم زدم و ۵/۱ مثقال طلا بر گردنم است. وقتی فرزند سن قانونی رسید این لیست را در مقابل او بگذاریم و به فرزند بگوییم تو را به اندازه یک پرادو زدم، ماشین را می خواهی یا حلال می کنی؟! معلوم است که فرزن ماشین را انتخاب می کند یعنی به راحتی حلال نمی کند. بنابراین مراقب باشیم زدن بچه ها علاوه بر اینکه آسیب جسمی دارد منجر به این می شود که گردن والدین دِین هم بیاید.